Nationale Vrijwilligersdag: "Iedereen kan het doen!"

"Vrijwilligerswerk is voor iedereen en iedereen kan het doen", zegt Irene Domburg, directeur van de Utrechtse Stichting Handjehelpen. "Er zijn ook veel verschillende mensen die hulp nodig hebben op allerlei vlakken. Zo hebben we bijvoorbeeld kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum die het bijvoorbeeld heel moeilijk vinden om aansluiting te zoeken op een voetbalveld, niet zoveel buitenkomen en die het moeilijk vinden om contacten te leggen." De stichting koppelt vrijwilligers, of maatjes, aan een hulpvrager. "Als die kinderen een maatje krijgen die met hen naar buiten gaat en erop uit trekt, en wel wellicht die brug weet te slaan, dan help je kinderen een stap verder."

Rens van de Rijdt (34) is sinds vier maanden vrijwilliger bij de Stichting Handjehelpen. Hij is gekoppeld aan Hans van Beek (66). Hij heeft mentale problemen en krijgt een keer per week voor twee à drie uur bezoek van zijn maatje.

Toen Van de Rijdt zich aanmeldde als vrijwilliger had hij nog geen idee wat hem te wachten stond. "Het kon wat mij betreft alle kanten op. Ik ben geen hulpverlener dus ik hoef geen specifiek geval. Ik dacht gewoon ik ga naar een mens, wie dat dan ook is en wat er allemaal speelt dat maakt me niet zoveel uit. Als ik al iets kan betekenen door er te zijn dat vind ik al heel wat." Rens wist toen nog niet dat dit de basis zou worden van een bijzondere vriendschap.

Al snel was er een klik tussen de mannen. "Wat we gemeen hebben is dat we zonder oordeel naar elkaar kunnen luisteren. Dat maakt het heel veilig en daardoor is het vrij snel heel persoonlijk geworden en kunnen we veel delen. Het feit dat ik daar kom is voortgekomen uit een ongewone situatie: hij is hulpvrager en ik ben vrijwilliger. Maar dat hebben we losgelaten. Dat is de deal. We zijn gelijk."

Dat de band tussen Van de Rijdt en Van Beek erg hecht is blijkt wel tijdens de aankomende feestdagen. "Op Eerste Kerstdag ga ik met mijn vriendin en onze zoon 's ochtends bij Hans langs. Want die zit dan alleen thuis en even langsgaan vinden we allemaal hartstikke leuk."

Lineke Maat, directeur van stichting Taal Doet Meer die zich inzet voor het verbeteren van taalvaardigheid van Utrechters herkent dat er hechte banden kunnen ontstaan: "Vrijwilligerswerk is belangrijk omdat mensen zich persoonlijk aan elkaar verbinden. Met taal leer je de mores van Utrecht kennen. Vrijwilligerswerk biedt warme en betrokkenheid. Daarom is het belangrijk dat je een band hebt. Je gaat niet zomaar met iedereen je persoonlijke netwerk delen. Vrijwilligers introduceren iemand vaak ook aan hun vrienden."

Niet alleen kan er tussen een vrijwilliger en hulpvrager een band ontstaan, ook geeft het werk een bijzondere kans om van elkaar te leren. "We merken dat hulpvragende mensen bijvoorbeeld zeggen; 'Ik voel me minder alleen, ik doe dingen die ik anders niet zou kunnen, of ik ga beter om met m'n beperking", zegt Domburg. "Dat zijn natuurlijk prachtige dingen die gezegd worden."

Ook bij Taal Doet Meer is er grote waardering voor het werk dat er wordt verricht. "Wat wij veel horen is dat mensen zeggen dat ze door verbeterde taalvaardigheid beter meedoen in de samenleving. Er was ooit iemand die zei; 'ik was een zwart-wit kopie van mezelf maar nu kan ik weer kleur geven'," aldus Maat.

Voor de vrijwilligers is het werk leerzaam. "Ik heb leren kijken naar wat er ondanks beperkingen wel kan", vertelt Van de Rijdt. "Naast het hectische bestaan dat ik heb, stap ik letterlijk in een andere wereld als ik bij Hans ben. Hans heeft namelijk een Rietveldhuis met allemaal mooie oude spulletjes en hij maakt heel veel van hout. Dat heeft hij vroeger gemaakt. Het huis staat helemaal voel met stoelen van Rietveld replica's."

"Verder is hij vrij religieus en ik ben dat helemaal niet. Ik vind het ontzettend leuk om daarover te horen. We zijn ontzettend verschillend maar er zijn ook veel overeenkomsten. Al gaat het alleen maar over een stukje medemenselijkheid dat je allebei zoekt, dat je het even niet meer weet of juist dat je heel erg geniet van iets. Dat kun je universeel gezien altijd delen."

Geen enkele dag is hetzelfde voor vrijwilligers. "In de auto onderweg naar Hans heb ik al wat ideeën over wat we kunnen gaan doen maar vervolgens ga ik er altijd zonder verwachtingen naartoe", zegt Van der Rijdt. "Het is heel veranderlijk want het kan zijn dat hij niet z'on fijne dag heeft, een nachtmerrie heeft gehad, niet zo lekker in zijn vel zit of niet zoveel zin heeft om ergens naartoe te gaan. Dan doen we dat gewoon niet en dan gaan we lekker muziek luisteren."

Stichting Handjehelpen is gericht op langdurige projecten. Maar die tijd die erin wordt gestoken is niet zo voor de hand liggend. "Wat ik spannend vond", vertelt Van de Rijdt, "was toen mijn vriendin zwanger was van onze eerste zoon, om daarnaast nog een andere verantwoordelijkheid aan te gaan. Maar dat heeft enorm goed uit gepakt."

De ene persoon moet er echt tijd voor vrijmaken, de ander draait zijn hand er niet voor om. "Het geeft een stuk voldoening aan jezelf", vertelt Domburg. "Bij sommige mensen is het er met de paplepel ingegoten om iets voor een ander te doen."

Vaak is het vrijwilligerswerk wel voor een langere tijd en wordt er dus van de vrijwilligers langdurige toewijding gevraagd. "Je helpt mensen met een beperking en die beperking is vaak langdurig. Het zijn geen klusjes maar echt langdurige ondersteuning. Het zijn kwetsbare mensen en daar moet je goed en geduldig mee omgaan", aldus Domburg.

Ondanks het drukke dagelijks leven van Van de Rijdt ziet hij het werk als een ontspanning. "We overleggen eigenlijk iedere week hoe we het de volgende week gaan doen. Als iets toch een keer niet lukt omdat er iets tussenkomt dan hebben we contact over wat er wel kan. Maar het lukt altijd wel om ergens in de week twee uur tijd voor elkaar te vinden. Juist omdat ik dat hectische bestaan erom heen heb, merk ik dat alles van me af valt omdat ik ook geen idee heb waar ik in terecht komt en hoe de vlag hangt. Dat vind ik heel fijn. Je kan je er niet op voorbereiden en het is 'go with the flow'."

De vraag naar vrijwilligers is groter dan het aanbod en er wordt veel toewijding gevraagd van vrijwilligers die langdurig met iemand bezig zijn.

"Er zijn veel partijen in Utrecht die inspelen op kortdurende projecten waarbij mensen voor morgen kunnen aangeven dat ze een uurtje iets willen doen of groepen mensen die een dag iemand gaan helpen. Dat is volgens mij best groeiend. Het is best ingewikkeld om je soms voor een langere tijd te binden maar ook wij hebben soms dingen die wel korter zijn. Maar omdat mensen wel een beperking hebben moet je wel een band opbouwen. We willen wel dat je een klik hebt met elkaar. Het is voor een hulpvrager ook niet altijd makkelijk om een vrijwilliger bij jou thuis te hebben. Dat moet wel echt kloppen", vertelt Domburg.

Bij Taal Doet Meer kunnen mensen kiezen voor hoe lang ze betrokken willen zijn. "Wij vragen van onze vrijwilligers of ze zich minstens een half jaar willen verbinden. Het is belangrijk dat als je met elkaar iets wilt realiseren dat je elkaar wat langer ziet. Maar we hebben ook 't Taalcafé. Dat is wat meer vrijblijvender. Per keer kun je beslissen of je wel of niet gaat", vertel Maat.

Van de Rijdt is enthousiast over het werk: "Ik vertel aan mijn vrienden over het werk en er zijn een hele hoop mensen die zeggen wat ik tien jaar geleden ook zei: 'wat ontzettend leuk!' Maar vervolgens gebeurt er niet zoveel. Er is een drempeltje. Ik denk dat best veel mensen zich vragen wat het nou precies voorstelt. Ik snap dat het wel spannend is; waar verbind je je aan en hoeveel tijd kost dat dan. Ik merk dat ik daarin nu heel veel vrijheid voel en ook op geen enkele manier een last is maar een leuke investering van tijd."

Van de Rijdt wil blijven doorgaan met het werk: "Ik heb geen eindtijd of een doel of zoiets. Ik hoef hem niet beter te maken. Zo lang het leuk is voor ons allebei is het leuk. Mocht het werk erop zitten tussen Van Beek en Van de Rijdt dan houdt het voor Van de Rijdt hier niet op. "Zeker niet! Dan zou ik het zo weer doen!"