Historici: eerherstel voor Zwarte Jannetje en haar volgelingen
VEENENDAAL - Bijna honderd jaar na haar overlijden is het tijd voor een vorm van eerherstel voor Zwarte Jannetje en haar volgelingen. Dat zeggen historici in de nieuwe RTV Utrecht-documentaire 'Zwarte Jannetje, Bruid van Christus', die zaterdag wordt uitgezonden. Uit de uitzending over de streng gelovige Veenendaalse blijkt dat de geloofsgroep rond 1900 groot onrecht is aangedaan.
De groep van leidster Jannetje Hootsen ontstond nadat ze afscheid nam van de Hervormde Kerk en zich ging mengen in kleine geloofsgroepen met een nadruk op persoonlijke geloofsbeleving. Dat wekte weerstand onder dorpelingen in Schoonhoven, Brandwijk en met name Polsbroek.
PERS
Na een reeks vernielingen, mishandelingen en een poging tot brandstichting werd de groep in de Groninger Kerkbode ten onrechte in verband gebracht met een rituele moord in Appeltern. Kranten als De Telegraaf en het Algemeen Handelsblad publiceerden een stuk waarin de groep als zedeloos en gevaarlijk werd neergezet.
NAAKT
Zwarte Jannetje zou tijdens samenkomsten in vervoering uit de kleren gaan en er zouden ook jonge meisjes naakt dansen tussen de aanwezigen. Ook zouden gevaarlijke duiveluitdrijvingen hebben plaatsgevonden. De beweringen vonden hun weg naar allerlei publicaties en historische boeken en hebben de groep een beruchte status gegeven.
SCHRIJVER
De identiteit van de schrijver van het bewuste artikel in de Groninger Kerkbode, die zich in het stuk voordoet als een bezorgde burger, is steeds onbekend gebleven, maar uit onderzoek van RTV Utrecht blijkt nu dat het vrijwel zeker gaat om ARP-politicus Oosterbaan.
Dat is opmerkelijk en komt de betrouwbaarheid van het stuk niet ten goede. Zwarte Jannetje had namelijk openlijk felle kritiek geuit op de ARP en had politiek leider Abraham Kuijper de antichrist genoemd. Het sensationele artikel leidde destijds tot een grondig onderzoek door justitie. Dat onderzoek werd al snel stopgezet toen bleek dat er voor de beweringen geen enkel bewijs was.
Historicus en Tweede Kamerlid Roelof Bisschop uit Veenendaal is al jaren gefascineerd door de verhalen over de Veenendaalse geloofsgroep. Hij omschrijft de groep als eigenzinnig maar gelooft weinig van de extreme verhalen waardoor de groep bekend is geworden.
SCHAAMTE
Ook Leo de Kluijver, schrijver van het boek 'Het Antjesgeloof' is het daarmee eens. Volgens hem hebben de verhalen over de geloofsgroep nog generaties lang voor schaamte gezorgd bij nabestaanden. Zelfs nu nog willen nabestaanden nauwelijks iets kwijt over de geschiedenis. Volgens De Kluijver ligt er een taak voor de kerk, met name in Polsbroek.
De mensen die verantwoordelijk waren voor de vernielingen en intimidaties in het dorp gingen destijds op zondag gewoon naar de kerk en kregen daar ook allerlei functies. Later is nooit afstand genomen van wat er in het dorp is gebeurd. Daarmee zou de kerk het vertrouwen van de nabestaanden voorgoed hebben beschaamd.
Van Zwarte Jannetje is geen beeldmateriaal te vinden. Volgens historici gaat het om een knappe vrouw met donker haar en mogelijk ook vlechtjes.
Fragmenten uit de docu over Zwarte Jannetje
