woensdag 7 juni 2017, 06.00 uur

Heuen langs de Kromme Rijn: "Soms aten we spreeuw in de boomgaard"

Willem Nieuwhoff ratelt om te voorkomen dat spreeuwen de kersenoogst opeten. Foto: 't Groentje / Frank Magdeleyns

Kersenplukkers in Houten Foto: Wilma van der Wielen

Willem Nieuwhoff ratelt om te voorkomen dat spreeuwen de kersenoogst opeten.

1/3

KROMME RIJNGEBIED - De kersenpluktijd breekt aan voor het Kromme Rijngebied en dat betekent ook dat in een aantal boomgaarden weer wordt 'geheud'. Met lawaai verjagen kersentelers de vogels die zich tegoed komen doen aan bijna rijpe vruchten.

In de jaren '60 waren hele families in het Kromme Rijngebied betrokken bij het binnenhalen van de kersenoogst. "Als we kersen gingen plukken hadden we zogenaamd keelpijn, dan ging je niet naar school", zegt Willem Nieuwhoff.

GOEDE OOGST

Vader Nieuwhoff was fruitteler. Hij pachtte elk jaar een aantal kersenboomgaarden met hoogstammen, soms bij Houten, soms rond Wijk bij Duurstede en later in de Betuwe. Ieder jaar was het spannend of het zou lukken om een goede oogst binnen te halen. Dat hing af van of het weer mee had gezeten en of je de vogels uit de boomgaard wist te houden.

"In de kersentijd deed het hele dorp deed mee", zegt Nieuwhoff. "De postbode ging na zijn ronde plukken, de schoenmaker was aan het plukken, iedereen was aan het plukken. Het dorp 't Waal was helemaal leeg. Het was de mooiste tijd die er was."

VOGELS VERJAGEN

Willem hield zich het liefst bezig met heuen, het verjagen van de vogels die het op de kersen hadden gemunt. Samen met zijn broer Dorus doet hij dat sinds zijn vijfde levensjaar en inmiddels dus al meer dan 55 jaar.

"Als de kersen begonnen te kleuren bouwden we in een centrale boomgaard een hut met slaapvertrekken", vertelt Dorus. "Er waren planken met stro waar we met tien man sliepen. We kwamen dan zes weken niet thuis. Bij een boer haalden we water om ons te wassen. De wrakkers (sorteerders, red.) zorgden voor het eten."

VEEL SPREEUWEN

De eerste twee weken waren de kersen nog niet rijp, maar de vogels hadden al wel interesse. "Bij zonsopkomst ging je aan het werk", zegt Dorus. "Dit duurde tot negen uur 's avonds. Het ging om spreeuwen, kraaien, gaaien, eksters en merels. Maar vooral spreeuwen, veel spreeuwen."

"Je liep constant rondjes door de boomgaard met je klos en je ratel. Dat was het enige dat hielp", voegt Willem toe. Terwijl hij met een klos in zijn hand staat, draait hij soepel het touw rond en slingert dat 100 meter weg. De ratel die Willem vervolgens demonstreert maakt een zwaar, hard geluid. "Spreeuwen zijn nieuwsgierig en slim", zegt Willem. "Als ze in een boom zitten en je maakt met de ratel herrie, dan gaan ze luisteren. Dan eten ze niet. Maar ja, de spreeuwen wennen eraan."

VERSTERKING

Wanneer de plukkers kwamen, liepen de heuers al een paar weken door de boomgaard. Dorus: "Per boomgaard waren we met twee man. Mijn vader fietste constant tussen de boomgaarden. Als dan duidelijk was dat ergens te veel spreeuwen waren, werd er versterking gehaald. Je moest per se voorkomen dat een zwarte wolk spreeuwen zou landen, want dan kreeg je ze haast niet meer weg."

De familie Nieuwhoff had ook een steigertoren. E�n persoon stond op de uitkijk en gaf aanwijzingen of er vogels aankwamen. "In het begin werkten we ook met touwen met blikjes waar je aan kon trekken. Maar vaak gebruikten we die niet. De spreeuwen wenden eraan. Hetzelfde geldt voor een gaskanon", zegt Dorus.

MENTALITEIT

"De hele dag lopen, dat was het enige dat werkte", zegt Willem. "We waren er altijd. Dagen liepen we in de regen. Je moest door. Het was een mentaliteit. Ik heb het altijd graag gedaan. Er was ook saamhorigheid."

Tegenwoordig is schieten op spreeuwen verboden. Vroeger niet, vertelt Dorus. "Soms schoten we met hagel midden op een spreeuwenzwerm", zegt Dorus. "Dan aten we 's avonds spreeuw."

SAMENWERKING 'T GROENTJE

In de kersentijd werkt RTV Utrecht samen met de lokale journalisten van 't Groentje. Vanaf vandaag verschijnen verhalen op internet, tv en radio, die we bundelen in ons Dossier Kersentijd. Ook hebben we de kersenkramen in de Kromme Rijnstreek verzameld in een interactieve kaart.

Dit verhaal over het plukken en heuen is een bewerking van een artikel door Frank Magdelyns. Mark van der Wel maakte een video-reportage over het heuen in de Kromme Rijnstreek.

Bezoek ook:
- Dossier Kersentijd