Van Rossem: Bewuste leugen redt molen van Wijk bij Duurstede

De molen op de stadmuur van Wijk was in zeer slechte staat. De nieuwe eigenaar die de molen in 1921 kocht wilde de molen slopen. Motoren en machines hadden het werk van molens overgenomen en dus was het nut van het in verval geraakte gebouw weg.

Maar een groep bezorgde burgers besloot een leugen in de wereld te helpen, om draagvlak te krijgen voor behoud van de molen. Ze claimde dat de bedreigde molen dezelfde molen was als die in het beroemde schilderij.

Maarten van Rossem gaat op zoek naar de details van dit 'leugen om bestwil-verhaal'. Maarten: "Je hoeft niet eens heel goed te kijken, om tot de conclusie te komen, dat de echte molen helemaal niet op die van het schilderij lijkt."

Molenexpert Fred Gaasbeek heeft onderzoek gedaan naar de misvatting dat de twee molens hetzelfde zijn: "Als je als burgers een lobbygroep start, heb je natuurlijk een goed verhaal nodig. Begin jaren twintig had een kunsthistoricus, Cornelis Hofstede de Groot, ook bedacht dat dit wel de molen van Ruisdael zou moeten zijn. Hij was een zwaargewicht binnen de kunstwereld. De lobbygroep vroeg aan hem nogmaals om dit statement te maken. Buitenstaanders geloofde hem en zo werden de molens weer aan elkaar gekoppeld."

Wijk bij Duurstede had in de tijd van Ruisdael, halverwege de 17e eeuw, twee molens. Ruisdael heeft waarschijnlijk om een mooie compositie te maken in zijn atelier bedacht dat één molen op het schilderij genoeg was. De andere molen, een korenmolen, stond 200 meter verderop en is in 1831 gesloopt.

Uit beschrijvingen en afbeeldingen blijkt dat dat de echte molen van Ruisdael was.

Maarten vraagt of de leugen nog steeds regeert. Fred: "Het is nog steeds dat veel toeristen komen en denken dat dit de molen van Ruisdael is. Een tijd terug was er zelfs een Japanse cameraploeg die, toen ik ze overblijfselen van de echte molen van Ruisdael even verderop liet zien, die niet wilde filmen en bij het verhaal bleven dat deze molen dé molen is.

Maarten concludeert: "Soms zijn leugens om bestwil nodig. Deze leugen zorgde inderdaad voor draagvlak en de molen is uiteindelijk behouden en helemaal opgeknapt. En daarom pronkt hij nu zo prachtig boven de stadsmuur van Wijk bij Duurstede uit."

Van Rossem Vertelt wordt elke zaterdag uitgezonden op RTV Utrecht. Deze aflevering is alvast te zien bij dit bericht.