Utrechtse wetenschappers over Stephen Hawking: een authentieke held, die nooit was uitgeleerd

Zijn belangrijkste ontdekking deed Hawking op jonge leeftijd. Hij achterhaalde dat uit zwarte gaten deeltjes komen. Een tweede belangrijke ontdekking was de hawkingstraling, die wordt uitgezonden door zwarte gaten en deze kan doen "verdampen".

Vier jaar geleden was de Brit voor een kleine tournee in Utrecht. Op de

opende hij een natuurkundewedstrijd. Ook gaf hij een

in het Beatrix Theater.

"Hij heeft de laatste eeuw meer dan andere wetenschappers bijgedragen aan het inzicht dat we hebben in het heelal. Hoe dat werkt, waarom we zien wat we zien", zegt Bas Nugteren van sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht.

Of Hawking zich begaf op het niveau van de legendarische natuurkundige Isaac Newton? "Nou...dat zijn van die rankings, daar is iedereen dol op. Maar ik denk dat niet, want Hawking heeft met zijn ontdekkingen geen nieuw wereldbeeld gecreeërd en Newton wel. Hij kon zijn theorieën wel buitengewoon goed uitleggen. Sterrrenkundigen hebben daar ook wel een traditie in."

Nugteren roemt ook het doorzettingsvermogen van Hawking. "Hij was zo ontzettend nieuwsgierig naar hoe het allemaal in elkaar zit. Dat motiveerde hem ook om door te gaan. Hij was nooit uitgeleerd."

Als natuurkundige was hij voor iedereen met een handicap een rolmodel, zegt Gerard 't Hooft, Nobelprijswinnaar en emeritus hoogleraar theoretische fysica aan de Universiteit Utrecht. Verschillende keren ontmoette hij Hawking. "Dikwijls was ik het niet met hem eens over details. Daar kon je goed met hem over discussiëren. Hij wilde graag duidelijk maken waarom hij dacht wat hij verdedigde. 't Hooft zegt dat hij altijd bewondering heeft gehad voor Hawking, omdat hij liet zien dat je niet op hoeft te geven als je zo'n zware aandoening hebt. "Respect afdwingen kan nog steeds."

Ook sterrenkundige Vincent Icke, die jaren in Utrecht studeerde, heeft Hawking gekend. Ongeveer zeven jaar geleden zag hij Hawking voor het laatst. "Toen had hij die spraakcomputer. Naarmate de techniek beter werd, kon hij een mooiere stem inzetten. Maar dat vertikte hij. Hij vond: dit is nu mijn stem. Hij noemt Hawking een authentieke held. "Hij was gewapend met zijn hoofd."

Volgens wetenschapsjournalist Govert Schilling uit Amersfoort staat het buiten kijf dat Hawking heeft bijgedragen aan de populariteit van zijn vakgebied. "Maar zijn theoretische inzichten zijn zo complex en abstract dat je niet kan zeggen dat hij zijn eigen ideeën ook gemakkelijk toegankelijk heeft kunnen maken. Hij heeft met zijn populair-wetenschappelijke boeken en zijn verfrissende en kundige kijk wel mensen aangezet tot nadenken over de kosmos en natuurkunde. Dat is zeker een grote verdienste."

Hawking publiceerde in 1988 het boek A brief history of time, in Nederland verschenen onder de titel Het Heelal. Daarin legde hij op een toegankelijke manier de volledige geschiedenis van het gehele universum uit, vanaf de oerknal. Het boek werd een bestseller. In Het Heelal hield Hawking nog rekening met het bestaan van God, maar in The Grand Design (2010) blijkt dat hij tot andere inzichten was gekomen. Natuurwetten als de zwaartekracht verklaren de oerknal en het begin van ons heelal. ,,Het is niet noodzakelijk om naar God te wijzen om het universum in werking te zetten, schreef hij.

In 2014 verscheen over het leven van Hawking de film The Theory Of Everything. Zelf heeft de wetenschapper ook een aantal tv-optredens gemaakt, zo verscheen hij een aantal keer in de populaire comedyserie The Big Bang Theory.

In een verklaring laat de familie weten diep bedroefd te zijn. "Hij was een groot wetenschapper en een buitengewone man wiens werk en nalatenschap nog vele jaren zullen voortleven. Zijn moed en volharding met zijn genialiteit en humor inspireerden mensen over de hele wereld."