Utrechtse Groningers stoppen ermee: ''de laatste ouderen doen het licht uit''

De vereniging bestaat sinds 1918 en bood uitgeweken Groningers tientallen jaren een plek om hun dialect te spreken en hun tradities in ere te houden. De klad is er de laatste jaren sterk ingekomen, vertelt Antje Braam van de vereniging.

''Er is geen toeloop meer. De jongste is 57 jaar en dat is eigenlijk al een uitzondering. Als voorzitter heb ik het wel via de universiteiten geprobeerd, want daar zitten zat Groningse studenten. Die zijn ook wel eens gekomen, maar ze vinden het denk ik wat te ouderwets.''

Braam is zelf zestig jaar lid geweest. ''Wij hadden buren die bij de Drentse vereniging zaten. We zijn met hen naar een opvoering in de schouwburg geweest, want we verstaan Drents ook wel goed. Daar was ook de Groninger Vereniging. Mijn man ontmoette zelfs zijn leraar van de MAVO en toen zijn wij lid geworden.''

Regionale verenigingen komen sinds het begin van de twintigste eeuw voor. Hun opkomst hangt samen met de industrialisering in Nederland, vertelt wetenschapper Daniël Broersma, die een boek over de verenigingen schreef.

''Gebieden specialiseerden zich, je kreeg mijnbouw in Limburg en veel dienstverlening in het westen. Door modernisering van de landbouw werd het werk van veel boeren overbodig. Die gingen dus ander werk zoeken. Eerst in steden in de regio en daarna in de rest van het land.''

Groningers kwamen overal terecht, van Sneek tot Sittard. En terug gingen de meesten maar hooguit een keer per jaar. ''De verbindingen waren toen nog veel minder goed. Er was nauwelijks autoverkeer, de telefoonverbindingen waren ook uiterst minimaal, dus mensen hadden echt het idee dat ze hun geboorteplaats achter zich hadden gelaten. Je kunt het vergelijken met Turkse en Marokkaanse gastarbeiders in latere tijden.''

De teloorgang van de streekverenigingen zette volgens Daniël Broersma al eerder in. ''De grote bloei lag in het eerste decennium na de oorlog. Daarna kwam de televisie op en dat was voor het hele verenigingsleven een aderlating. Mensen konden gewoon thuisblijven voor een avondje vermaak.''

Dat nu hele verenigingen verdwijnen, is een trend die al een tijdje gaande is. ''Het waren vaak al verenigingen met oudere leden. Voor veel mensen sloeg de nostalgie toe op het moment dat de kinderen de deur uitgingen en dan werden ze lid. Maar sterke regionale gevoelens leven niet meer zo, waardoor de aanwas verdwijnt. De laatste ouderen doen het licht uit.''

Bij de Friese regionale vereniging in Utrecht herkennen ze die trend: ''Het wordt steeds minder met de bezoekers op de avonden en bestuursleden zijn moeilijk te vinden. Als er geen mensen zijn die de boel aanjagen, is het voor de vereniging snel gebeurd.''

Daar komt bij dat de leden niet meer erg mobiel zijn. ''Leden worden ouder en vinden het steeds moeilijker om ergens naartoe te gaan. Autorijden gaat niet meer, als iemand overlijdt komt de partner vaak ook niet meer. We zullen het nog wel een aantal jaren vol kunnen houden, maar het wordt wel zorgelijk.''

Antje Braam voelt zich na al die jaren nog een echte Groningse. ''Hier heb ik het ook naar mijn zin, maar Groningen blijft wel de plek waar ik geboren ben. Dat zal een Utrechter die hier geboren is en die in Frankrijk woont ook wel hebben. Het blijft toch aantrekken.''

Verschillen tussen de Groninger en de westerling ziet zij wel. ''Bij een Groninger is het 'ja is ja en nee is nee'. Als je er om acht uur moet zijn ben je er niet om kwart over acht. Dat is hier wel anders. Mensen zijn wat makkelijker met hun levensstijl.''

De kinderen en kleinkinderen van Braam zijn in het westen blijven hangen. ''Groningen trekt ze wel aan maar ze willen er niet wonen. Ze hebben vroeger het dialect meegekregen en ze begrijpen het wel, maar ze kunnen het niet spreken.''

Dat minder mensen de Groningse taal spreken, vindt Braam jammer, al ziet ze wel een kentering. ''Er zijn schrijfwedstrijden, boeken worden op het ogenblik veel in het Gronings geschreven en er is weer een leerstoel Gronings dialect aan de universiteit. Ik ben blij dat er nu weer aan gewerkt wordt, want dertig jaar geleden zag het er wat dat betreft somber uit.''

Vanavond komen de Utrechtse Groningers, of Groningse Utrechters, nog één keer samen voor een feestelijk afscheid. Daar zijn wij bij en dat is vanavond te zien in UVandaag.