Moord Anne Faber nog altijd open wond in Den Dolder

Zaterdag is het exact een jaar geleden dat de Utrechtse Anne Faber verdween. Bijna twee weken later werd ze in de buurt van Zeewolde dood teruggevonden. De schok was groot toen bleek dat haar moordenaar Michael P. een cliënt bleek van zorginstelling Aventurijn (tegenwoordig Fivoor) in Den Dolder.

In het centrum van Den Dolder zet een man in een vale bruine jas zijn fiets tegen een lantaarnpaal. Zijn haar zit wild en hij loopt mank. Hij mompelt in zichzelf en gaat zitten op het bankje tegenover de plaatselijke slagerij. Uit een tasje haalt hij een halve liter bier. Het is half negen in de ochtend, maar de man laat zich het gerstennat smaken. Uit een verfrommeld pakje haalt hij een sigaret. Die steekt hij op.

Het is een schouwspel waar Den Dolder niet meer zo van opkijkt. Het dorp en de instellingen voor psychiatrische hulpverlening een stukje verderop in het bos zijn al ruim 100 jaar nauw met elkaar verbonden. Maar na de schokkende moord op Anne Faber door een psychiatrisch patiënt is er wel iets veranderd, weet een vrouw die boodschappen komt doen bij de plaatselijke supermarkt. "Je bent gewoon alerter. Mensen die in hun eigen wereldje zitten hebben lang niet altijd kwaad in de zin, maar toch... Je weet niet wat er in die koppies omgaat."

De man heeft zijn eerste biertje op het bankje in een rap tempo achter de kiezen. Op de grond ligt rommel die uit zijn zak is gevallen. Net als hij zijn tweede pilsje wil openen, komt een man op een fiets de stoep op gereden. Hij is een zogenoemde buurtcoach. Als cliënten zich misdragen, kunnen bewoners en ondernemers bellen en dan komt de coach zo snel mogelijk in actie. De man op de fiets is streng, hij kent de drinker want hij noemt hem direct bij zijn voornaam. "Mensen hebben hier last van je als je zit te drinken. Doe dat nou even niet, je kent de regels", zegt hij. "En ruim je rommel even op. Er staat daar een prullenbak."

De cliënt gehoorzaamt en besluit maar weg te gaan. Via het pad achter het station zwabbert hij op zijn tweewieler uit het zicht. "We hebben goede ervaringen met de buurtcoaches", zegt ondernemer Jeroen Hol, die al jaren een winkel bestiert in Den Dolder. "Zeker na het drama met Anne Faber is er vanuit de zorginstellingen en de gemeente Zeist aandacht voor de situatie hier. Als ik een lastige klant heb of er is overlast op straat of in een wijk dan kunnen we direct bellen met de dienstdoende buurtcoach. In de regel zijn ze er binnen tien minuten."

Hol ziet dat Den Dolder weer tot rust komt, maar zegt wel dat de vermissing en de moord op Anne nog altijd speelt. "Het heeft grote impact gehad, dat is duidelijk. Maar ik wil vooruitkijken. Op het moment gaat het goed zoals het gaat. We voelen ons gehoord."

Bij de ingang van het terrein waar psychiatrische patiënten worden behandeld is het rustig. Iets meer dan een jaar geleden liepen hier militairen en was het terrein afgesloten met politielinten. Via een smal weggetje kom je op de Distelvlinder. Beveiligingscamera's draaien mee als je langs rijdt. Aan de rechterkant paviljoen Barentz, waar Michael P. woonde. Een stukje verder links Roosenburg, een gebouw met een hek er omheen en een veiligheidssluis om binnen te komen. Op een scherm tuurt een beveiliger naar beelden die de camera's vastleggen. Buurtcoach Eric van de Berg kijkt over zijn schouder mee. "Ik ken alle hoeken van het terrein. De meeste cliënten ken ik bij naam. We lopen rondjes en kijken hoe de mensen in hun vel zitten. We hebben een telefoon bij ons waarmee bewoners en ondernemers ons kunnen bellen. Ik heb het idee dat het gewaardeerd wordt."

Van de Berg kende Michael P. "Ik dronk 's ochtends geregeld een bakje koffie met de jongens van de groenvoorziening. Michael werkte daar ook. Hij leek een voorbeeldcliënt. Het was voor ons een enorme schok toen duidelijk werd wat er was gebeurd. Natuurlijk heb ik mezelf in de spiegel aangekeken of ik geen signalen had gemist. Maar ik kan niet in iemands hoofd kijken." Toch werkt Eric niet anders dan dat hij voor het drama deed. Hij wantrouwt de cliënten van Fivoor niet. "Dit is zo'n unieke situatie geweest. Ik denk niet dat dit nog een keer kan gebeuren. Van dichtbij zag ik dat het ook hier enorm veel losgemaakt heeft. In die periode werden er dingen over ons geschreven die ons allemaal erg hebben geraakt. Dat het hier een puinhoop zou zijn, bijvoorbeeld. Natuurlijk gebeuren hier wel dingen, maar het werd allemaal enorm opgeblazen. Ook de cliënten hadden daar last van. Ze werden neergezet als monsters."

Eric sprak in de dagen van de vermissing en vondst van Anne Faber met veel inwoners. Tijdens drukbezochte bijeenkomsten, maar ook aan keukentafels. "Dan hoor je verhalen van mensen dat er ineens een helikopter voor hun huis landde toen Anne nog zoek was. Dat ze bang waren. Die gesprekken hebben indruk gemaakt. Als ik die mensen nu op straat tegenkom praat het makkelijker. We hebben samen iets meegemaakt."

Jan Scherphuis is bestuurslid van de Belangenvereniging Den Dolder. Het was voor het bewonersorgaan een hectisch jaar. "Zeker toen bekend werd wat de achtergrond van Michael P. was. Dat op het terrein net buiten ons dorp dat soort zware gevallen werden behandeld wisten veel mensen niet. Het was ook niet goed gecommuniceerd." Hoewel de rust weer aardig lijkt teruggekeerd, is de dood van Anne Faber nog altijd een open wond. "En die is nog niet geheeld. Zeker op dit soort dagen, een jaar na dato, en tijdens de rechtszaak tegen P. is het weer het gesprek van de dag. En nog altijd zijn er mensen die bang zijn."

Toch zegt Scherphuis dat het drama rond Anne Faber het dorp ook goede dingen heeft gebracht. "Er is volop overleg tussen ons als belangenvereniging, de GGZ-instelling en de gemeente Zeist. Over de verbetertrajecten en de veiligheid bijvoorbeeld. En dan horen we toch positieve dingen. De buurtcoaches bijvoorbeeld hebben echt toegevoegde waarde. Waar het ons vooral om gaat is dat incidenten zoals die met Anne Faber nooit meer gebeuren."

Den Dolder is door het drama wel veranderd, ziet Scherphuis. "Het hele bewustzijn over de risico's die we lopen is aanzienlijk verhoogd. Maar de extreme emotie die net na de vondst van Anne voelbaar was is wel wat gesust. We zijn erg benieuwd naar de resultaten van de onderzoeken die lopen. Is ons systeem in Nederland hoe we met psychiatrische patiënten om gaan wel veilig genoeg? Ik ben heel benieuwd naar de uitkomsten."