Westbroek: Een katholieke orgelbouwer kon vroeger echt geen protestants orgel restaureren

"Deze orgelpijp klinkt als een viool".
"Deze orgelpijp klinkt als een viool". © RTV Utrecht / Nathalie Ringerose
ZEIST/SOEST - Henk legt zijn muzikale oor te luisteren in orgelland. Hij wil weten waarom een katholiek kerkorgel een andere klank heeft dan een protestants. Daarvoor klimt hij naar het orgel in de Oude Kerk in Zeist. Want dat wordt op dit moment gerestaureerd door orgelbouwer Hans Elbertse en zijn mensen.
Hans komt uit een familie van katholieke orgelbouwers. Zo'n 60 jaar geleden had hij geen schijn van kans gehad om het orgel van de protestantse kerk aan de Utrechtseweg te restaureren. Want in die tijd koos een protestantse kerk voor een protestantse orgelbouwer.
Daarover later meer. Henk wil eerst meer weten over de 1400 orgelpijpen, want die maken de klank. Henk: "Kan je ze maken van staal?" Hans: "Nee, dat klinkt niet mooi. Zo'n pijp is gemaakt van tin en lood. Als je veel tin gebruikt krijg je een scherpe klank, als je meer lood gebruikt wordt het geluid veel omfloerster."
Dit lijken wel trompetten.
Henk Westbroek
Henk neemt ook nog een kijkje in het restauratieatelier van Hans in Soest. Daar staan honderden pijpen in allerlei soorten zoals taps toelopend. Henk: "Dit lijken wel trompetten." In een kerkorgel zitten heel veel pijpen die klinken als een ander instrument, dus zoals een trompet, een viool of een contrabas.
De organist kan een groep pijpen die samen de verschillende tonen van zo'n 'instrument' vormen, aanzetten met behulp van een knop. Maar zo'n knop kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden om een deel van het orgel een paar octaven hoger te laten klinken.
Knoppen om groepen orgelpijpen mee te bedienen.
Knoppen om groepen orgelpijpen mee te bedienen. © Stichting Utrecht Orgelland
Het orgel van de Domkerk in Utrecht, dat veel groter is dan het orgel in Zeist, heeft zo'n 3700 pijpen. Het klavier telt 54 toetsten en dan zijn er ook nog de voetpedalen. Naast het klavier zitten 60 knoppen om de pijpen te bedienen. Voor een organist is thuis een stuk instuderen dus niet echt een optie.
Het orgel in de Domkerk in Utrecht.
Het orgel in de Domkerk in Utrecht. © Stichting Utrecht Orgelland
En dan wil Henk natuurlijk nog één ding weten: wat is het verschil tussen een protestants orgel en een katholiek. Hans: "In de protestantse kerk zongen de mensen veel harder mee en dan moet dat orgel daar natuurlijk overheen. In de katholieke kerk zongen de mensen amper mee. Dan is het orgel veel meer gemaakt om het koor te begeleiden, het is daarom veel warmer."
Van welk geloof is dit orgel?
Het orgel in de Tuindorpkerk in Utrecht laat horen wat de knoppen doen. RTV Utrecht maakte daar eerder een reportage.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.