dinsdag 4 december 2018, 20.00 uur

Vernietigend rapport: Uithoflijn duurder en fors vertraagd door geruzie stad en provincie

Foto: RTV Utrecht / Roel Breet

Wat staat er in het vernietigende Uithoflijn-rapport?

1/2

Geschreven door Roel Breet en Marc van Rossum du Chattel

UTRECHT - De Utrechtse Rekenkamer en de Randstedelijke Rekenkamer hebben in een rapport snoeiharde kritiek geuit op de samenwerking rond de Uithoflijn.

Sinds de start van het tramproject in 2012 falen de gemeente en provincie Utrecht als samenwerkingspartners op allerlei fronten, net als de directieraad, aannemer en projectorganisatie. Dat blijkt uit het onderzoek 'Samen Sturen'.

De informatievoorziening voor de gemeenteraad en Provinciale Staten was zwaar onvoldoende. Zo vielen de kosten zonder hun medeweten tientallen miljoenen euro's hoger uit. Ook was de verstandhouding tussen de gemeente en provincie slecht.

De tekst gaat verder onder deze video.

Wat staat er in het vernietigende Uithoflijn-rapport?

KOSTEN

Vanwege de chaos rond de tramlijn vroegen de gemeenteraad en Provinciale Staten om het onderzoek. De aanleg kostte in eerste instantie 321 miljoen euro. Daar kwamen in de loop der jaren tientallen miljoenen bovenop. Begin dit jaar werd nog eens een flinke uitschieter bekend 84 miljoen euro.

In het rapport van de Rekenkamers blijkt zelfs dat extra bedrag onvoldoende. De meerkosten van het project zijn inmiddels opgelopen tot 102 miljoen euro, ervan uitgaande dat de tram rijdt in december 2019. De kosten komen daarmee bijna aan een half miljard. Maar nog steeds is onduidelijk of de tram op tijd en voor dat geld kan gaan rijden.

De forse kostenoverschrijding en vertraging die het project heeft opgelopen zijn volgens de Rekenkamers het gevolg van de beroerde samenwerking tussen de gemeente en provincie, maar hoeveel euro's en tijd dat heeft gekost is niet te zeggen. "Maar dat het van invloed is geweest, is ontegenzeggelijk", zegt directeur-generaal van de Randstedelijke Rekenkamer Ans Hoenderdos.

VERANTWOORDELIJKHEID

De uitkomsten van de Rekenkamers tonen veel gelijkenissen met een rapport dat begin dit jaar openbaar werd gemaakt. Vooral de provincie kreeg toen een flinke veeg uit de pan, omdat er niet geleerd leek van de lessen uit het verleden. Toenmalig gedeputeerde Verbeek-Nijhof stapte op en ook de provinciesecretaris moest het veld ruimen.

Het budgetrecht van de raad is geschaad"
Rekenkamerrapport

Dit nieuwe rapport van de Rekenkamers benadrukt dat de samenwerking van zowel de provincie als de gemeente ernstig tekortschoot. De politieke verantwoordelijkheid voor de gemaakte fouten is door de provincie begin dit jaar genomen. De vraag is nu wat de gemeente Utrecht en wethouder Lot van Hooijdonk doen nu er in dit laatste rapport nieuwe feiten aan het licht zijn gekomen over hun rol.

GESCHAAD BUDGETRECHT

Omdat de kosten vanaf de start van het project onduidelijk waren, had de gemeenteraad van Utrecht geen goed beeld van de daadwerkelijke prijs van de Uithoflijn. "Het budgetrecht van de raad is geschaad", zo stelt het rapport. De gemeente geeft in een eerste reactie aan het oneens te zijn met die bevinding.

"Onvoorziene kosten voor dit soort projecten zijn niet ongebruikelijk, maar voor dit project zijn ze wel ongebruikelijk hoog", schrijven de Rekenkamers. Daar is onvoldoende rekening mee gehouden. Door onvolledige berekeningen is er te krap begroot en zat er te weinig geld in een potje voor onvoorzien kosten.

COMMUNICATIE BEROERD

Niet alleen informatie aan de raad was onvoldoende. Ook kwamen adviezen vaak niet op de juiste plekken terecht. De Rekenkamer benadrukt dat er 19 (ongevraagde) adviezen zijn geweest waar weinig tot niets mee is gedaan. "Een beperkt lerend vermogen", zo staat in het rapport over de samenwerking tussen provincie en gemeente. "Hierdoor bleef de onduidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden en de gebrekkige samenwerking onnodig lang voortbestaan."

Wat de aanleg van de Uithoflijn moeilijker heeft gemaakt is dat het stationsgebied bij Utrecht Centraal wordt uitgebreid. Op het moment dat daar problemen ontstonden werd niet duidelijk gemaakt welke gevolgen dat had voor de oplevering van de tram. Ook het Utrecht Science Park is zo'n complex gebied waar veel veranderingen zijn en niet goed op is geanticipeerd. De Rekenkamers noemen dat een waterbedeffect.

Er was onduidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden, waardoor de gebrekkige samenwerking onnodig lang bleef voortbestaan"
Rekenkamerrapport

Het gevolg was dat investeringen om de planning te halen werden gedaan op de verkeerde plek, namelijk bij projecten die niet voor vertraging zorgden. "Er is onvoldoende rekening gehouden met nevenactiviteiten buiten het project", zo oordelen de Rekenkamers.

BELANG VAN HET PROJECT

Al met al is de conclusie dat iedereen met elkaar zodanig overhoop lag dat er niet altijd werd gekozen voor het belang om de tram tijdig en binnen budget te laten rijden. Dit wordt alle betrokken partijen zwaar aangerekend, stellen de Rekenkamers.

"De gemeente Utrecht en de provincie Utrecht hebben bij de gezamenlijke aansturing van het project Uithoflijn onvoldoende invulling gegeven aan het beste voor het project-principe", vermeldt het rapport als een van de eerste conclusies. "Alle betrokkenen moeten zich de komende tijd stevig inzetten om de beoogde verbeteringen daadwerkelijk te realiseren. Met als doel dat de Uithoflijn daadwerkelijk volgens planning kan gaan rijden."

VERBETERINGEN

Veel van de aanbevelingen in het rapport zijn inmiddels doorgevoerd. Provincie en gemeente benadrukken in een reactie dat de samenwerking inmiddels een stuk beter loopt.

Wat er het afgelopen jaar allemaal mis is gegaan rond de Uithoflijn kan je teruglezen in de RTV Utrecht-tijdlijn.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail naar nieuws@rtvutrecht.nl.