Commissaris van de koning: "Van onze burgemeesters blijf je af"

De speech in het provinciehuis begon met een moment van stilte vanwege het overlijden van burgemeester Marc Witteman van Stichtse Vecht in de nacht van 24 op 25 december. "Zijn bevlogenheid en toewijding hebben het burgemeestersambt glans verleend", sprak Van Beek, die de familie en andere nabestaanden veel sterkte wenste.

De commissaris, die per 1 februari het stokje overdraagt aan Hans Oosters, heette daarna de nieuwe fusiegemeente Vijfheerenlanden welkom, bestaande uit Vianen, Leerdam en Zederik. "Knap van de drie betrokken gemeenten is dat zij op grond van hun kracht tot deze herindeling zijn gekomen en niet uit zwakte. Utrecht is blij met de komst van Vijfheerenlanden. U bent een verrijking voor onze provincie, met uw mooie landschap, uw cultureel erfgoed en uw mooie steden en dorpen. Maar andersom verwacht Utrecht ook iets voor u te betekenen. Als groene provincie hebben wij oog voor de kwaliteiten van Vijfheerenlanden. Utrecht zal er alles aan doen om datgene wat uw gemeenschap in positieve zin kenmerkt, te bewaken."

Van Beek ging ook in op de vertraagde en fors duurder uitgevallen Uithoflijn. "Dit project heeft ons grote zorgen gegeven. En nog steeds hebben wij die, op enkele onderdelen. Toch zijn er in 2018 grote stappen gezet. Het goede nieuws is dat vanaf februari de proefritten van start gaan, en wel over het hele traject. Dus over een maand gaat de tram gewoon rijden."

Wat de commissaris van de koning zorgen baart, is het grote aantal wisselingen binnen Provinciale Staten. "Wordt de belasting van de leden niet te hoog? Vragen we niet te veel? Bij zo'n serieuze deelfunctie hoort een volwaardige vergoeding. Daarom maak ik van deze gelegenheid gebruik om - nog eens -te pleiten voor een betere betaling van Statenleden en gemeenteraadsleden."

Het afgelopen jaar maakte volgens Van Beek ook duidelijk dat er criminele krachten zijn die de democratische rechtsstaat ondermijnen. "2018 gaat zelfs de boeken in als het jaar van de bedreigde burgemeester. Een droevig-stemmende statistiek."

Door de bestuurlijke aanpak van ondermijnende criminaliteit treden burgemeesters steeds meer op de voorgrond als crimefighter. Volgens Van Beek is er een pijnlijke keerzijde. "Steeds vaker vormen burgemeesters een doelwit van de georganiseerde misdaad voor het uiten van bedreigingen - of erger. Sommigen hebben letterlijk in de loop van een vuurwapen gekeken, anderen moesten onderduiken op een geheim adres of zelfs uitwijken naar het buitenland. In Utrecht leven we niet op een eiland; deze problematiek raakt ook ons. Wat mij betreft moet één ding helder zijn in Nederland: van onze burgemeesters blijf je af."

"Zijn wij gemakzuchtig aan het worden? Zijn we uit het oog verloren dat het de democratische rechtsstaat is die ons bindt?", vroeg de commissaris van de koning zich af. "Wat mij betreft zouden wij de waarde van ons bestel meer mogen koesteren. En misschien ook meer mogen verdedigen. Zeker nu er wereldwijd steeds meer autoritaire leiders opstaan die zichzelf als redder van de samenleving zien. En die vijanddenken nodig hebben om zelf in het zadel te blijven."

Met de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart in vizier riep Van Beek ook op om te gaan stemmen. "Juist nu, nu de economie bloeit. In perioden van grote en groeiende welvaart zie je - paradoxaal genoeg - ook maatschappelijke onrust en onvrede ontstaan. Het lijkt dan alsof de bomen tot in de hemel groeien, en dat vertaalt zich in druk op de overheid, die extra veel moet uitleggen. Die extra moet presteren."

Het is de plicht van de provincie om zo veel mogelijk mensen te interesseren een keuze te maken, vindt de commissaris. "De opkomst van de Provinciale Statenverkiezingen moet omhoog. We kunnen het verschil maken met de first time voters. Dat moet lukken, zou je zeggen, met 160.000 jonge kiezers in de provincie." Van Beek vindt dat de samenwerking met inwoners en bedrijfsleven moet worden gezocht. Als thema's noemde hij klimaat, energietransitie en bereikbaarheid.  

"We moeten mensen juist actief benaderen. Hen uitnodigen met ons mee te denken. En wel vanaf de planfase. Alleen zo leg je het fundament voor de dialoog die men zich in een moderne democratie wenst. Dat vereist veel flexibiliteit van politici en bestuurders. Maar als je het goed doet, heb je ook iets moois. Namelijk dat de mensen voor wie je het doet, tevredener zijn."

De commissaris besloot de nieuwjaaarstoespraak met een terugblik op zijn ambtsperiode. "Met veel genoegen kijk ik terug op de afgelopen 5,5 jaar dat ik hier heb mogen werken. Dat betreft met name de vele mensen met wie ik het voorrecht had samen te werken. Heel hartelijk dank daarvoor. Tot slot wens ik de nieuwe commissaris heel veel succes in deze mooie baan in deze mooie provincie. Zeg maar gerust: de mooiste provincie. Want in het 'vaasje' dat Nederland is, mag Utrecht zich de schoonste bloem noemen!"