Schutter tramaanslag Utrecht: "Ik wilde laten zien dat jullie niet van diamant zijn"

© ANP
UTRECHT - Gökmen Tanis, de man die bekend heeft dat hij in Utrecht een dodelijke aanslag heeft gepleegd in een sneltram, handelde vanuit zijn geloof in Allah. Voor de rechter herhaalde hij vanmorgen dat hij daar reden toe zag, omdat naar zijn idee moslims wereldwijd worden vernederd en gedood. "Ik wilde laten zien dat jullie niet van diamant zijn en wij niet van zand."
"Wie zijn jullie om de moslims van de aarde dood te maken?", antwoordde Tanis toen de rechter hem vroeg waarom hij op 18 maart willekeurig mensen heeft beschoten en bedreigd. In eerdere verklaringen kwam al naar voren dat hij de rechtstaat niet erkent. Volgens hem is de sharia, de islamitische rechtspraak, ouder dan de democratie. Het Openbaar Ministerie ziet daarin een terroristisch motief voor de aanslag.
Gökmen Tanis en rechter over motief tramaanslag (Stem verdachte mogen we niet laten horen)

"GELOOF AFPAKKEN"

"Ik doe dit voor mijn geloof", stond op een briefje dat werd gevonden in de auto die Tanis na de schietpartij had gekaapt. "Jullie maken moslims dood en willen jullie ons geloof van ons afpakken, maar gaat niet lukken. Allah is groot."
Vijftien mensen hebben aangifte gedaan tegen Tanis, die formeel wordt beschuldigd van moord en/of doodslag met een terroristisch oogmerk, en bedreiging met hetzelfde doel. Hoewel er volgens het OM bij het onderzoeksteam, bij de nabestaanden en in de samenleving nog veel vragen leven, heeft Tanis verder niets willen verklaren bij zijn verhoren. Onder meer een onderzoek in het Pieter Baan Centrum naar zijn psychische toestand moet meer duidelijkheid verschaffen.

DRAAIDEURCRIMINEEL

Tanis wordt door het OM omschreven als een drugsgebruiker en een draaideurcrimineel, die niet openstaat voor hulpverlening. Hij heeft in het verleden meerdere strafbare feiten gepleegd, waaronder een verkrachting in de relationele sfeer. Dat misdrijf wordt in een aparte rechtszaak behandeld.
Vlak voor de gruweldaad op 18 maart was Tanis vrijgelaten uit de gevangenis in Lelystad. Twee dagen eerder had hij nog een bewaker een kopstoot gegeven. Het OM zegt dat zijn vrijlating zo kort voor het drama in Utrecht achteraf een nachtmerrie is geworden, maar dat er indertijd geen signalen waren dat Tanis in Utrecht om zich heen zou gaan schieten.

TRAMAANSLAG

De tramaanslag in Utrecht baarde op 18 maart internationaal opzien. Toen de schutter op het 24 Oktoberplein in en rond de sneltram het vuur opende werden die dag drie mensen gedood en raakten drie anderen ernstig gewond. Een van de gewonden overleed later alsnog. Een trampassagier overleefde de aanslag doordat het semi-automatische vuurwapen dienst weigerde. Volgens het OM heeft Tanis ook vanuit zijn vluchtauto nog op mensen geschoten.
Tanis was door de rechtbank verplicht om vandaag bij de zitting aanwezig te zijn. Media mogen zijn stem niet laten horen in publicaties, omdat nog niet is vastgesteld of hij wel beseft hoever de gevolgen van zijn uitspraken kunnen strekken. De verdachte heeft eerder verklaard dat hij zich niet door een advocaat wil laten bijstaan en bleef daar vanmorgen ondanks aandringen van de rechter bij. Op 23 september wordt een nieuwe pro-formazitting gehouden. Tanis blijft zolang vastzitten.

LIVEBLOG

Verslaggever Riks Ozinga volgde de zaak voor RTV Utrecht vanuit de rechtszaal. In ons liveblog hieronder kun je het verloop van de zitting lezen.

09.30 uur Het is druk bij de rechtbank in Utrecht

09.45 uur Tanis:

De zaak is begonnen. Gökmen Tanis, die geboeid is binnengebracht omdat hij een agressieve uitbarsting heeft gehad, wordt door de rechter gewezen op het belang van een advocaat. Tanis houdt vol dat hij die niet nodig heeft. "Ik ben geen democraat", zegt hij. "Er is geen verdenking, ik heb al bekend wat ik doe." Wanneer de rechter aandringt, beroept hij zich op zijn zwijgrecht.

09.54 uur Openbaar Ministerie draagt de zaak voor

Tanis wordt beschuldigd van moord en/of doodslag met een terroristisch oogmerk. Ook wordt in het proces meegenomen dat hij op 25 februari een medewerker van de gevangenis in Lelystad een kopstoot heeft gegeven. Twee dagen later werd hij vrijgelaten.
Het OM wijst erop dat de verdachte in het verleden meer strafbare feiten heeft gepleegd, waaronder een verkrachting in de relationele sfeer. Hij wordt omschreven als een drugsgebruiker en een draaideurcrimineel. Het onderzoek van het OM heeft niet opgeleverd dat er kort voor 18 maart signalen waren dat Tanis op het punt stond een aanslag te plegen. Het vrijlaten van de verdachte vlak voor de fatale dag was achteraf een nachtmerrie, maar juridisch toch juist.

10.05 uur OM over de stand van het onderzoek

Tanis heeft na zijn aanhouding bekend dat hij de aanslag heeft gepleegd. Volgens het OM hebben de gebeurtenissen diepe sporen nagelaten bij de nabestaanden van de slachtoffers, de passagiers in de tram en getuigen die soms letterlijk voor hun leven hebben moeten rennen. Ook hulpverleners die de slachtoffers hebben opgevangen en inwoners van Utrechters willen weten wat er precies is gebeurd op 18 maart en wat het motief van Tanis was.
In totaal hebben vijftien mensen aangifte gedaan. De politie heeft meer dan vijftig mensen op de zaak gezet om een beeld te vormen van wat zich op het 24 Oktoberplein heeft afgespeeld. Het onderzoek gaat onder meer om het schietincident in en bij de tram. Ook heeft Tanis op de vlucht nog geschoten op willekeurige omstanders, aldus het OM. Bewakingsbeelden die in de tram zijn gemaakt zijn zo heftig om te zien dat ze niet in de rechtszaal zullen worden vertoond.
In de week van 5 augustus wordt Tanis psychisch onderzocht in het Pieter Baan Centrum. Het onderzoek zal zeven weken duren. Een rapport wordt in november verwacht. Het OM vraagt of er op 23 september een nieuwe prof-formazitting kan worden belegd en of Tanis langer kan worden vastgehouden.

10.16 uur Tanis spreekt

De rechter vraagt Gökmen Tanis wat hij bedoelt met zijn eerdere verklaringen dat hij "geen democraat" is. Tanis heeft naar eigen zeggen gehandeld vanuit zijn geloof in Allah en pleegde de aanslag omdat moslims worden vernederd en gedood.
"Democratie is 200 jaar op aarde en 50 jaar aan de macht. Denk je nu echt dat we de sharia zullen loslaten", verklaarde hij eerder. "Wie zijn jullie om de moslims op de aarde dood te maken?", herhaalde hij vanmorgen tegen de rechter.

10.22 uur De rechter schorst de zitting

De zitting wordt geschorst tot 23 september 09.30 uur. In de rechtszaal klinkt geschreeuw. "Lafaard, een varken ben je!" scheldt de vader van een van de slachtoffers, terwijl Tanis door agenten wordt weggevoerd.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.