Website van de NS voor schadeclaims transporten WOII vanaf vandaag geopend

Kantoor van de NS naast treinstation Utrecht Centraal.
Kantoor van de NS naast treinstation Utrecht Centraal. © RTV Utrecht / Timo Anceaux
UTRECHT - Slachtoffers of nabestaanden van mensen die in de Tweede Wereldoorlog door de NS zijn vervoerd in opdracht van de Duitsers kunnen vanaf vandaag een schadeclaim indienen. De website hiervoor is nu geopend. Dat het Utrechtse spoorbedrijf ooit geld zou gaan betalen voor het handelen in de oorlog was tientallen jaren lang volstrekt ondenkbaar, aldus historicus David Barnouw: "Na de oorlog kwamen de Nederlandse Spoorwegen nog naar voren als een verzetsorganisatie."
In de Tweede Wereldoorlog vervoerde de NS in opdracht van de bezetter Joden, Sinti en Roma naar kampen als Amersfoort, Vught en Westerbork. Deze mensen werden uiteindelijk vaak vermoord in concentratie- of vernietigingskampen.
In 2005 bood het Utrechtse spoorbedrijf al excuses aan voor het vervoeren van slachtoffers van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar werd besloten om ook schadevergoedingen te gaan uitkeren.

'NS WERD GEZIEN ALS VERZETSHELD'

Historicus David Barnouw is op dit moment bezig met een boek over het onderwerp. Hij ontdekte dat het beeld over de NS gekanteld is. Want vlak na het einde van de oorlog werd het spoorbedrijf juist gezien als een verzetsheld. "Een half jaar eerder waren ze massaal aan het staken gegaan in opdracht van de regering in ballingschap want het was een staatsbedrijf. En dat hebben ze heel lang zo gehouden terwijl iedereen wist dat ze ook wel andere dingen gedaan hadden."
Het positieve beeld van een spoorbedrijf dat zich moedig verzette tegen de Duitse bezetter bleef lang in stand. En dat terwijl volgens Barnouw al in de jaren zestig in een boek alle twijfelachtige acties van de NS keurig werden opgesomd. "Munitie voor de Duitsers vervoeren en later soldaten, krijgsgevangen en Joden van de grote steden naar Westerbork en van Westerbork naar de grens brengen. Alleen dat is nooit opgepakt."
Historicus David Barnouw over NS-transporten in WOII

KANTELEN

Pas eind jaren negentig kantelde het beeld over de NS, deels omdat mensen de Holocaust historisch steeds belangrijker begonnen te vinden. Ook andere bedrijven besloten toen schuld te betuigen. Barnouw: "Een jaar of tien geleden hebben de verzekeringsmaatschappijen en de banken hun verantwoordelijkheid genomen. De NS had dat toen nog steeds niet gedaan."

FAMILIEBEDRIJF

Barnouw heeft ook wel een uitleg voor waarom er binnen het spoorbedrijf zoveel verzet was tegen het bekennen van schuld over het handelen in de oorlog: "De NS is heel lang een familiebedrijf geweest waar je ging werken omdat je vader en grootvader er werkten. En dan is het heel moeilijk om te zeggen: 'We hebben het heel slecht gedaan.' Want dan zeg je eigenlijk: 'Onze grootvaders die hier werkten, waren slechte mensen.' Dat ga je niet makkelijk doen."

WEBSITE

Het aanvragen van een schadevergoeding kan vanaf vandaag één jaar lang op een speciale website van de NS. Barnouw denkt dat er een goede kans bestaat dat meer bedrijven in de toekomst schadevergoedingen moeten betalen. "Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, waar ik gewerkt hebt, heeft van de gemeente Amsterdam een opdracht gekregen om na te gaan wat alle gemeentebedrijven tijdens de oorlog gedaan hebben. Dat kan zich als een inktvlek uitbreiden. Het Amsterdamse trambedrijf heeft gestaakt tijdens de Februaristaking. Maar een jaar later vervoerden ze Joden naar het Centraal Station voor half geld. Die zijn daar nooit op aangesproken."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.