Deze man was krijgsgevangene in Japan, maar weinig mensen kennen zijn verhaal

© Renie Vis-de Ceuninck van Capelle
BREUKELEN - Bij 4 of 5 mei weet iedereen wat er gebeurde in 1945. Maar wat er gebeurde op 15 augustus 1945 is lang niet zo algemeen bekend. Jarenlang wilde niemand de verhalen vertellen en horen. Nu 74 jaar na dato, staan we ook in de provincie Utrecht stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Vandaag zijn er in onder meer Baarn, De Bilt en Breukelen herdenkingen.
Precies op deze dag hield de Japanse keizer een radiotoespraak waarin hij de overgave bekendmaakte. Nederlands-Indië was vrij van de bezetting van Japan. Het betekende het einde van de oorlog in Zuidoost-Azië. Het is vandaag een belangrijke dag voor Renie Vis-de Ceuninck van Capelle uit Breukelen.
Renie met haar moeder en vader.
Renie met haar moeder en vader. © Renie Vis-de Ceuninck van Capelle
Haar vader, Frits Rudolf de Ceuninck van Capelle, was 3,5 jaar krijgsgevangene op Java en Singapore. Hij werkte aan de Birma Spoorweg en in een kolenmijn in Japan. Eind jaren '50 vertrok hij met zijn vrouw Clara en dochter Renie naar Nederland, net als 300.000 anderen. Zijn oorlogsverhaal moest Renie zelf uitzoeken: "Als ik m'n vader vroeg wat hij had meegemaakt, dan zei hij: Het was erg, en nu over tot de orde van de dag."
Het was even erg als wat de Duitsers hebben gedaan.
Renie Vis-de Ceuninck van Capelle
In 1997 overleed haar vader. Zijn levensverhaal ging mee het graf in. Twintig jaar na zijn overlijden krijgt Renie tips hoe ze toch meer te weten kan komen, omdat ze gastlessen gaat geven over de oorlog in Zuidoost-Azië. Het boek Buigend Riet van Dam Backer blijkt vol informatie te zitten. "Backer was de leidinggevende van mijn vader in het krijgsgevangenkamp, hij hield een dagboek bij. En daar staat in wat mijn vader heeft meegemaakt. Zijn naam wordt zelfs genoemd!"

RECONSTRUCIE

Samen met kampkaarten en een oud interview in Vrij Nederland kan Renie al snel het grootste deel van zijn oorlogstijd reconstrueren. Uit dat vraaggesprek blijkt dat Frits het het ergste vond dat hij zoveel kameraden moest begraven, vanwege het voedseltekort. Ze aten namelijk alleen maar zeewier. "Omdat ze niet alle monden konden voeden, dreven ze gevangenen op een hoop en lieten ze ze gewoon staan. Mijn vader zag de gieren erop af komen. Hij kreeg dan na hun dood de opdracht om ze te begraven. Dat beeld zag hij nog vaak voor zich, vertelde hij in dat interview."
Jarenlang trok de vader van Renie van kamp naar kamp. Steeds weer voelden de gevangenen de angst voor wat ze er aan zouden treffen. "In Japan heerst natuurlijk een andere cultuur, maar het was even erg als wat de Duitsers hebben gedaan. Ik begon aan dat boek te lezen alsof het een roman is, maar je denkt op een gegeven moment: Ja, wacht even. Dit alles heeft mijn vader ook doorstaan."
Renie met haar vader Frits.
Renie met haar vader Frits. © Renie Vis-de Ceuninck van Capelle
74 jaar na de bevrijding druppelen de verhalen als deze mondjesmaat door. Lange tijd is de oorlog in Zuidoost-Azië geen onderwerp van gesprek geweest. "Ik heb het geluk gehad dat mijn vader met name psychisch de oorlog goed uit is gekomen. Een oom van mij is mentaal volledig ingestort. Je mocht hem geen vraag stellen. Hij stopte het heel lang weg. Maar een jaar voordat hij overleed, kwam alles eruit." De vader van Renie hield de kaken stijf op elkaar. "Misschien ook wel om mij die vreselijke verhalen te besparen."

GEEN HONGERWINTER

Zeker in de begintijd net na de oorlog, hoefde je in Nederland niet over de verschrikkingen in Nederlands-Indië te beginnen. Renie kent de verhalen maar al te goed waarin leerkrachten destijds vroegen of een leerling iemand kende die in de Tweede Wereldoorlog gevochten had. "Dan zaten daar ook kinderen uit Nederlands-Indië bij, met familieleden die krijgsgevangenen waren. Maar dan zei de leerkracht: Dat is anders. De oorlog daar was niet zo erg, er was daar mooi weer en niet de hongerwinter. En jullie hadden daar eten want de vruchten groeiden aan de bomen. Dat is letterlijk gezegd! Nou, dankje de koekoek", zegt Renie vol emotie. "Alle krijgsgevangenen moesten urenlang gebogen in de brandende zon staan."
Dan zeggen ze
Sera de Groot
Sera de Groot is de organisator van de herdenking in De Bilt en zij herkent dit soort verhalen maar al te goed. "De Nederlanders hadden geen boodschap aan het verhaal van hen. Die mensen uit Indonesië hielden maar hun mond. Wij hoorden zelf ook niets van onze ouders. Je wist als kind dat je er niks over moest vragen. Dan zeggen ze 'Sudah'. Dat is een typisch Indonesische uitdrukking waarmee je zegt: Ach laat maar, dat is geweest."
Renie Vis-de Ceuninck van Capelle.
Renie Vis-de Ceuninck van Capelle. © RTV Utrecht

EINDELIJK VERTELD

Vandaag worden de verhalen van deze oorlog wel verteld. In de Pauluskerk in Breukelen begint vanaf 15.00 uur een herdenking. Baarn herdenkt het einde van de oorlog om 11.00 uur bij het bevrijdingsmonument op het Stationsplein.
Ook in de Bilt wordt stilgestaan bij de capitulatie van Japan, om 13.30 uur bij het gemeentehuis. Daar zien ze dat steeds meer jongeren op de plechtigheid afkomen. "Gelukkig, ja!" verzucht Sera. Het komt volgens haar door de vakantie, maar ook omdat de verhalen eindelijk verteld worden. "Opa's en oma's durven er meer over te praten. En daar profiteren de kinderen van. Mijn kleindochter van 13 die vraagt ook hoe alles zit en dan vertel je. Die komen uiteindelijk ook op de herdenking af."
Renie Vis-de Ceuninck van Capelle is één van die verhalenvertellers. In de Pauluskerk in Breukelen vertelt zij het indrukwekkende levensverhaal van haar vader. "Hij is nu overleden. En ik vind dat zijn verhaal verteld mag worden. Het is bijzonder door die context. Ik wil dat graag vertellen en vind dat ook heel mooi."
Nu 74 jaar na dato, staan we ook in de provincie Utrecht stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Vandaag zijn er in onder meer Baarn, De Bilt en Breukelen herdenkingen.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.