Utrecht staakt sanering Nedereindse Plas: nooit meer zwemmen

© RTV Utrecht
UTRECHT - De gemeente Utrecht stopt met het saneren van de Nedereindse Plas. Nieuw onderzoek zou aantonen dat de sanering van de vuilstort onnodig duur is en onvoldoende resultaat oplevert. Het gevolg van het voorgenomen besluit is dat er nooit meer gezwommen mag worden in de plas. Tijdens recent onderzoek is aangetoond dat het water regelmatig verontreinigd is, waarbij de ecologische normwaarden overschreden worden. Het project heeft tot nu tientallen miljoenen euro's gekost.

PUT VAN WEBER

De Nedereindse Plas ontstond vanaf 1932 als zandwinningsgebied. Met het zand werd onder andere de A2 aangelegd. Halverwege de jaren zestig werd het een vuilstort. Die werd bekend onder de naam Put van Weber, naar de eigenaar van de put.
Tot eind jaren '80 is er veel afval in de put gestort, een groot deel daarvan werd illegaal gedumpt. De Put van Weber stond bekend om het feit dat ze het niet zo nauw namen met de regels. Bedrijven die van lastig afval af wilden konden bij de put terecht. Van die illegale dumpingen is nooit een adequate administratie bijgehouden, zodat onbekend is wat er precies in het water ligt. In 1993 werd de vuilstort definitief gesloten.
In 1995 werd de plas geopend als zwemplas, maar vrij snel daarna weer gesloten. Er werden drie grote problemen geconstateerd. Er waren instabiele oevers, obstakels op de bodem waaraan zwemmers zich kunnen verwonden en verontreinigd water.
Rond 2005 werd een saneringsplan opgesteld, waarbij ervan uit werd gegaan dat er op termijn weer gezwommen zou kunnen worden. Toenmalig wethouder Yet van den Bergh (Leefbaar Utrecht) zei destijds dat zij de eerste zou zijn die haar handdoekje zou uitrollen bij de plas. In 2011 zei GroenLinks wethouder Mirjam de Rijk opnieuw dat het de bedoeling was om te gaan zwemmen in de plas.
Ik ga er echt nog van uit dat het gewoon een mooie plas wordt, waar mensen op termijn ook weer kunnen gaan zwemmen.
Mirjam de Rijk - GroenLinks Wethouder (september 2011)

AFDICHTING STORTFRONT MISLUKT

In 2017 is de sanering van de Westplas afgerond. Dat duurde jaren langer dan de bedoeling was, een aantal pogingen mislukten en kosten rezen de pan uit. De Oostplas zou nog gesaneerd moeten worden, maar daar komt de gemeente nu op terug: die sanering zou te kostbaar zijn.
De afdichting van de Westplas blijkt niet afdoende. Wethouder Everhardt schrijft: "De resultaten van onderzoeken en de monitoring van de kwaliteit van het oppervlaktewater in de afgelopen 15 jaar tonen aan dat er in de Westplas, ook na fysieke afdekking van het stortfront, af en toe verhoogde gehalten aan verontreinigde stoffen gemeten worden." Dit wil zeggen dat de sanering niet gezorgd heeft voor veilig zwemwater, ondanks de tientallen miljoenen euro's die het gekost heeft.
Al in 1996 werd geconstateerd dat de oevers steil zijn en dat er obstakels uit de bodem steken. Het was één van de redenen om te gaan saneren. Nu blijken de steile oevers en de obstakels een argument om juist niet te gaan saneren. De wethouder schrijft: "Daarnaast maken de steile oevers en de aanwezigheid van obstakels in de plas zwemrecreatie - zonder ingrijpende en kostbare maatregelen - niet mogelijk. Daarom is zwemrecreatie in de Nedereindse Plas niet wenselijk."

RADIOACTIEF AFVAL

In de stort zijn destijds ook licht radioactieve stoffen terecht gekomen, met name ziekenhuisafval. Volgens onderzoek dat uitgevoerd is door het bedrijf Radiatco vormt dit afval geen enkel risico. Maar naar nu blijkt zijn er waarschijnlijk ook andere radioactieve stoffen gestort, waaronder het matig radioactieve afval van rookgasontzwavelingsinstallaties. Daarom is besloten om rond de plas metingen te doen. "Radiatco trekt als voorlopige conclusie dat in het gehele onderzochte gebied van de Nedereindse Plas een lichte verhoging van de radioactiviteit ten opzichte van de regionale natuurlijke achtergrondwaarde bestaat."
Vooralsnog gaat de gemeente ervan uit dat deze verhoogde radioactieve straling wordt veroorzaakt doordat de nieuwe toplaag rond de plas van elders is aangevoerd. De gemeente laat aanvullend onderzoek doen om de oorzaak te achterhalen.
Het incidenteel voorkomen van licht verhoogde concentraties aan oplosmiddelen, olie en zware metalen zonder aanwijsbare oorzaak maakt duidelijk dat er geen sprake is van een stabiele en verontreinigingsvrije waterkwaliteit.
Victor Everhardt - Wethouder (D66)

VERONTREINIGING

Gedurende de afgelopen vier jaar is het water in de plas intensief gemonitord. Daaruit blijkt dat er af en toe sprake is van een overschrijding van de normen voor oppervlaktewater. Dit sluit aan bij de verwachting. In de stort liggen een groot aantal vaten met onbekende inhoud.
Ooggetuigen spraken destijds over vaten met afbeeldingen van doodshoofden er op. Als deze vaten openbarsten kan de inhoud zich mengen met het water van de plas. De gemeente schrijft: "Incidenteel worden licht verhoogde concentraties aan oplosmiddelen, olie en zware metalen aantroffen en worden incidenteel de ecologische normen voor oppervlaktewater overschreden."
Daarnaast is er sprake van een stabiele, lichte verhoging van de barium- en sulfaatconcentraties in het oppervlaktewater. De wethouder vindt daarom dat zwemmen in de plas niet gewenst is: "Het incidenteel voorkomen van licht verhoogde concentraties aan oplosmiddelen, olie en zware metalen zonder aanwijsbare oorzaak maakt duidelijk dat er geen sprake is van een stabiele en verontreinigingsvrije waterkwaliteit."
De wethouder schrijft verder dat er sprake is van verontreinigd slib op de bodem van de plas. In theorie is het mogelijk dat dit zich in koude periodes mengt met het water aan de oppervlakte. In het slib zitten giftige, kankerverwekkende en zeer moeilijk afbreekbare PCB's en PAK's. Uit de monitoring blijkt dat PAK's en PCB's nog niet aan de oppervlakte zijn vastgesteld. Wel is het aannemelijk dat vissen in de plassen te hoge concentraties PAK's hebben binnen gekregen. De gemeente overweegt dit verder te onderzoeken door vissen te vangen.

NIEUW PROBLEEM

Tijdens het onderzoek de afgelopen twee jaar kwam wel een nieuw ernstig probleem aan het licht. De meest westelijke oever van de plas blijkt instabiel. Dit is een oever waar geen afval gestort is. Bij het afgraven van het zand is een veel te steile wand ontstaan. Inmiddels is er op diverse plekken sprake van een zogenoemde 'overhang' op vijf tot tien meter onder de waterspiegel. De oever zou dus kunnen instorten. De verwachting is dat zoiets gaat gebeuren tussen de jaren 2029 en 2040. Begin volgend jaar komt de wethouder met een kostenraming voor het stabiliseren van deze west-oever.
Later zal de gemeenteraad nog praten over het plan om de Oostplas verder niet te saneren. Eerder al werd bekend dat er over gedacht wordt om de plas vol te leggen met drijvende zonnepanelen. Het voornemen om het zwemmen in de plas definitief te verbieden, brengt de komst van zonnepanelen een stap dichterbij.
De Nedereindse Plas.
De Nedereindse Plas. © RTV Utrecht

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.