Van Zanen bezorgd over rapport Utrechtse moskee: "Kinderen worden met de rug naar de samenleving opgevoed"

De salafistische moskee aan de Pahud de Mortangesdreef is een van de grootste in zijn soort in Nederland. alFitrah ligt al jaren onder vuur, omdat het moskee-onderwijs vooral gericht is op de eigen, islamitische identiteit. Kinderen van de Koranschool zouden er van de Nederlandse samenleving afgekeerd raken.

Volgens de onderzoekers zet alFitrah niet actief aan tot radicalisering of geweld. Maar het gedachtegoed kan daarvoor wel een voedingsbodem zijn. Bij de moskee gebeuren dingen die op of over de rand van de wet zijn, maken de onderzoekers op uit gesprekken met ingewijden.

De wereld wordt strak ingedeeld in 'halal' (toegestaan) of 'haram' (verboden). Kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar leren dat ze afstand moeten houden van alles wat niet-islamitisch is en dat ze zelfs ouders, familieleden of vrienden moeten corrigeren als die andersdenkend zijn. Deelnemen aan pretjes op een reguliere school, zoals schoolreisjes en Sinterklaas, wordt actief ontmoedigd.

"De negatieve invloeden van alFitrah op de deelnemers, overschaduwen de positieve invloeden", zo valt te lezen. Volgens het rapport zorgt de organisatie wel voor bonding binnen de eigen groep, maar worden er geen bruggen gemaakt naar de rest van de samenleving. Zo belemmert alFitrah het deelnemen aan de maatschappij en leren leerlingen niet kritisch te denken.

"De houding van wantrouwen, zelfuitsluiting, slachtofferschap en genderongelijkheid werkt participatie in de bredere samenleving tegen, en kan daardoor de voedingsbodem voor extremistische standpunten versterken." Onder meer door het gesloten karakter, het zelfbeeld van rechtschapenheid en de sterke hiërarchie heeft alFitrah duidelijke kenmerken van een sekte, aldus de onderzoekers.

Ook het gebrek aan transparantie over de financiën komt aan bod. Een voormalig vrijwilligster geeft aan: "Zolang je alleen maar bezig bent met je vrijwilligerswerk is het helemaal goed. Ga je vragen stellen en wil je meer bemoeien met financiën bijvoorbeeld dan kan je snel tegen de muur lopen."

Burgemeester Jan van Zanen van Utrecht beschouwt het rapport als een goede stap in het aanpakken van onwenselijk gedrag. "Makkelijke oplossingen zijn er niet, maar wij hebben nu meer materiaal, Nederland heeft materiaal om te zeggen: dat problematische gedrag moet je bestrijden, dat moet je aanpakken. We moeten steeds naar nieuwe middelen zoeken om problematisch gedrag te bestrijden, maar dat is nog niet zo eenvoudig als je dat wil doen op een manier die past binnen onze rechtsstaat."

"De zorgen die ik heb voor de kinderen die daar informeel les krijgen, die zijn eerlijk gezegd alleen maar toegenomen. Die worden niet met hun gezicht naar de samenleving opgevoed, maar met de rug naar de samenleving. Dat vind ik ernstig: ik wil graag dat er zelfstandige mensen worden opgevoed en opgeleid. Ik ben niet blij."

Voor vervolgstappen kijkt Van Zanen naar verschillende ministeries. "We kijken opnieuw naar wat verschillende inspecties kunnen doen. Kan het ministerie van Onderwijs bijvoorbeeld deze scholen ook inspecteren? Of kan het ministerie van Volksgezondheid iets doen, omdat vrouwen worden geadviseerd om niet van de gebruikelijke diensten gebruik te maken? Dit is nieuw materiaal om te kijken hoe we met dit soort problematisch gedrag om kunnen gaan, en dat is ook een taak van de nationale overheid."

Een begeleidingscommissie laat naar aanleiding van het rapport weten dat de stad Utrecht de problematiek rond alFitrah niet alleen aan kan. "Daarvoor is het netwerk van alFitrah te nationaal en zelfs te internationaal." Inhoudelijk kunnen fundamentalistische stromingen niet eenvoudig worden aangepakt. Dat zou pas kunnen wanneer de gezondheid van scholieren en jongeren in het geding is, of wanneer de rechtsstaat in de verdrukking komt.

Volgens de commissie is de grootste zorg dat alFitrah in een gat in de markt is gesprongen. Ze vraagt zich af of het mogelijk is om gematigde scholen en wijkcentra op te richten, om zo te zorgen voor een diverser aanbod aan islamitische activiteiten voor jongeren en kinderen.

Het Verwey-Jonker Instituut deed in 2016 al eens onderzoek naar de moskee. Daaruit bleek destijds niet dat de organisatie sektarische kenmerken vertoonde. Door kritiek vanuit de Utrechtse raad is er nu een tweede onderzoek gedaan.

De Utrechtse VVD ziet genoeg redenen voor een debat, meldt de partij op Twitter. Raadslid Queeny Rajkowski: "Er is geen plek in Utrecht voor parallelle samenlevingen. Dit zijn onze Utrechtse kinderen en die moeten beschermd worden."

RTV Utrecht heeft alFitrah om een reactie gevraagd. De woordvoerder beraadt zich daar nog over.