Grote zorgen om slachtoffers mensenhandel: "Ze zijn onvoldoende in beeld"

Vooral jonge kwetsbare mensen zijn vaak slachtoffer van bijvoorbeeld seksuele uitbuiting. Maar vanwege de nieuwe privacywetgeving worden de gegevens niet gedeeld door de hulpverlenende instanties. Moviera in Utrecht is zo'n instantie. Volgens zorgcoördinator Nathalie Verstege hebben ze het juist veel drukker gekregen. "De komst van de AVG maakt het lastig slachtoffers te registreren. Je kunt niet meer makkelijk informatie delen met andere instanties. Eerst moet je bij het slachtoffer checken of je de gegevens mag delen."

Volgens de Nationaal Rapporteur zijn er naar schatting zo'n 3000 Nederlandse slachtoffers van seksuele uitbuiting. Onder hen zo'n 1300 minderjarigen. In 2018 zijn er maar 132 slachtoffers van seksuele uitbuiting gemeld, onder wie 29 minderjarigen. "Dat minderjarige slachtoffers steeds meer uit beeld raken, heb ik al eerder geconstateerd", aldus Nationaal Rapporteur Bolhaar. "Het is onacceptabel dat de Nederlandse overheid het beperkte zicht op deze kwetsbare groep slachtoffers nu bijna helemaal verloren heeft laten gaan."

Slachtoffers voelen vaak een enorme druk om te doen wat van hen gevraagd wordt. De daders voeren vaak psychische of fysieke druk uit. Bij Maria, die anoniem wil blijven, begon het met psychische druk. Ze is seksueel uitgebuit door haar partner. "Ik kreeg een relatie met een hele charmante innemende man. Ik had hem echt op een voetstuk staan. Op een gegeven moment ging het wat slechter financieel met hem en zonder het er eigenlijk specifiek over gehad te hebben ben ik gaan werken."

Maria komt in de prostitutie terecht en geeft het geld dat ze daarmee verdient aan haar vriend. Hij zet haar onder meer aan het werk op de Europalaan en 't Zandpad. "Ik hield heel veel van hem, dus ik dacht: als ik dit doe dan help ik hem." Het loopt uit de hand bij Maria. Steeds vaker wordt ze mishandeld door haar partner. Ze doet melding van huiselijk geweld en zo belandt ze uiteindelijk bij zorginstelling Moviera. Daar komen ze er achter dat ze seksueel is uitgebuit.

Volgens Nathalie Verstege van Moviera is het heel moeilijk mensenhandelaren op te sporen, zeker nu met alle websites die seks aanbieden. De hoeveelheid advertenties die daar op staat is enorm. "Dat is niet vergunde prostitutie en dat is heel lastig te controleren." Dat betekent ook volgens Verstege dat je geen contact kunt krijgen met de sekswerkers. Mensenhandel is van alle tijden en is een vorm van moderne slavernij, zegt Verstege. "Het is enorm lucratief en blijkbaar werkt het."

Uit de cijfers van de Nationaal Rapporteur blijkt ook dat het aantal meldingen van binnenlandse seksuele uitbuiting enorm is afgenomen de laatste jaren. Ook zijn er minder strafrechtelijke onderzoeken gestart tegen verdachten. Rapporteur Bolhaar maakt zich hier zorgen om: "Juist bij slachtoffers die niet om hulp kunnen of durven vragen, is alertheid en proactief onderzoek van de politie nodig."

Er ligt ook een belangrijke taak bij gemeenten om mensenhandel tegen te gaan. Zij moeten beleid maken op het gebied van mensenhandel, maar dat schijnt maar een klein deel ook werkelijk te doen. "Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het organiseren van zorg en opvang voor slachtoffers en spelen een belangrijke rol in de lokale samenwerking tussen ketenpartners", zo schrijft de Nationaal Rapporteur.

Uit cijfers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten blijkt namelijk dat landelijk gezien minder dan 7 procent van de gemeenten daadwerkelijk een beleidsdocument heeft over mensenhandel. Wel constateren de gemeenten dat mensenhandel bij hen voorkomt. Het gaat dan om arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting en seksuele uitbuiting.

Utrecht werkt aan beleid op het gebied van mensenhandel. Kristel Scheffers is sinds begin dit jaar benoemd tot ketenregisseur bij de gemeente. Zij heeft veelvuldig overleg met politie, justitie en zorgverlenende instanties over het tegengaan van mensenhandel. Signaleren is dan heel belangrijk, zegt Scheffers. "Slachtoffers geven signalen af. We trainen ambtenaren om die signalen op te vangen, zoals bijvoorbeeld BOA's en de mensen die bij burgerzaken werken."

Intussen is de prostitutiezone aan 't Zandpad al 6 jaar gesloten. De gemeente werkt aan een nieuwe plek, maar dat stuit op veel weerstand van de bewoners in Overvecht. Zij maken zich zorgen over de terugkeer van 't Zandpad, omdat het vaak ook criminaliteit aantrekt.

Maria, slachtoffer van seksuele uitbuiting, vindt het juist belangrijk dat er een veilige plek komt voor vrouwen om te werken. "Er wordt toch gewerkt en nu gaan de vrouwen onder de radar, waardoor er helemaal geen controle meer is en geen veiligheid voor die vrouwen." Ook de Nationaal Rapporteur van mensenhandel pleit in zijn rapport voor een veilige werkplek voor sekswerkers in Utrecht.