Joods eerbetoon voor hulp aan onderduikers in Woerden
WOERDEN - De Woerdense Wil van Elk neemt vandaag namens haar overleden ouders een hoog Israëlische eerbetoon in ontvangst: de Yad Vashem-onderscheiding. Haar vader en moeder hebben in de Tweede Wereldoorlog zestien Joodse onderduikers geholpen. "Af en toe had ik er ineens een zusje bij".
Jan en Marie van Elk uit Woerden krijgen postuum de Yad Vashem-onderscheiding vanwege het werk dat ze hebben verricht in de Tweede Wereldoorlog: ze hebben met gevaar voor eigen leven zestien Joodse onderduikers geholpen. Daarnaast waren ze lid van de verzetsgroep 'Oranje Vrijbuiters'. Die groep zorgde niet alleen voor onderduikadressen, maar ook voor voedselbonnen en vervalste documenten. Jan was melkman in Woerden en kon zich daarom vrij door de stad bewegen zonder op te vallen.
"We woonden recht tegenover een Duitse kazerne", zegt dochter Wil. "Soms kwamen ze ook bij ons binnen om boter of melk te kopen." Op een dag liep Lotte, een Joods meisje dat als onderduiker bij de familie een plek had gevonden, door het huis. "Ze was ook nog heel jong, een jaar jonger dan ik. Die Duitse militair nam haar op schoot en vertelde dat hij thuis in Duitsland ook een dochtertje van haar leeftijd had. Lotte was voor de buitenwereld mijn zusje." Wil had in die jaren vier keer een onderduikster die voor een 'zusje' moest doorgaan.
In de eerste oorlogsjaren hadden Jan en Marie in totaal zestien onderduikers in hun huis in Woerden. Maar in 1943 liep het mis en werden Jan en de Joodse onderduikers opgepakt en naar concentratiekampen gestuurd. Marie wist te ontkomen en overleefde de oorlog. Eén van de Joodse onderduikers, Marion Bienes, overleefde de kampen en schreef een boek over haar ervaringen en over de hulp van Jan en Marie van Elk. In de biografie vertelt ze hoe Jan van Elk en zijn vrouw doodsangsten uitgestaan moeten hebben, in een omgeving waar voortdurend Duitse militairen rondliepen.
Yad Vashem (Hebreeuws, letterlijk: 'herdenking van de naam') is een instituut van de staat Israël dat tot taak heeft om de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. De onderscheiding is bedoeld voor niet-Joden die tijdens de nazi-periode Joden hebben geholpen te overleven. Het is een zeer hoge onderscheiding, die meestal wordt uitgereikt door de Israëlische ambassadeur - zoals ook vandaag.
Over het leven van Jan en Marie van Elk is een lesprogramma en een boek gemaakt.
Hoge Joodse onderscheiding voor ouders van Wil van Elk uit Woerden
