Vijftig Utrechtse oorlogsbeelden: 'Achter elke foto zit een prachtig verhaal'
Volgens Erik Somers van het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) is er specifiek gekozen voor een beeldproject. "We zochten naar een manier om de geschiedenis van de oorlog op een aansprekende manier onder de aandacht te brengen", zegt hij. "De samenleving is steeds visueler ingesteld en daarom wilden we de verhalen van de oorlog met foto's brengen."
Hier zijn de Utrechtse foto's en de verhalen achter de beelden te zien. We hebben ze ook op muziek achter elkaar gezet.
FOTO UIT EIGEN OMGEVING
Bij het selecteren van de indrukwekkendste foto's is bewust gekozen voor inbreng van het publiek. "We wilden niet een tentoonstelling, boek of project laten maken door mensen die daar beroepsmatig mee bezig zijn", zegt Somers. "We wilden juist vernieuwend zijn en de samenleving zelf een selectie van foto's laten maken. We hebben daarom bewust gekozen voor een provinciale insteek. De geschiedenis komt letterlijk dichterbij als een foto in je eigen omgeving is gemaakt. Als je iets herkent op de foto maakt dat de afstand tot de geschiedenis korter. Men raakt meer betrokken bij de geschiedenis."
In de oorlog is niets wat het lijkt: een simpel kiekje kan een prachtig verhaal hebben"
Volgens Somers kan de zoektocht naar foto's ons leren beter naar een foto te kijken. "Onze ervaring is dat iedereen een mening heeft over een beeld. Vaak zit er meer achter een foto dan je aanvankelijk denkt. Een foto kan meerdere emoties oproepen bijvoorbeeld. Je stelt vragen aan zo'n beeld. Indirect bereiken we ermee dat mensen kritischer naar beelden gaan kijken. Daarnaast spreken we met dit project een publiek aan dat we normaal niet bereiken."
BOERDERIJ IN BRAND GESTOKEN
Een van de inzendingen komt uit de privécollectie van de inmiddels 92-jarige René van Eijden. De foto is gemaakt op 14 mei 1940 tijdens de strijd om de Grebbelinie. Veel huizen werden in brand gestoken, waaronder de boerderij van de familie Van Eijden in Leusden.

René van Eijden, die uiterst rechts op de foto staat, was destijds een jongetje maar herinnert het zich levendig. "We werden geëvacueerd naar het dorpje De Rijp in Noord-Holland. Toen we terugkwamen naar onze boerderij zagen we de ruïne. Er was bijna niks van over. De woning, de schuur alles was plat", vertelt hij.
FAMILIEFEEST
Toch heeft Van Eijden niet alleen slechte herinneringen aan de dag dat hij weer thuiskwam. "We waren daar omdat mijn zusje haar Plechtige Communie heeft gevierd met andere schoolkinderen. Dit was een familiefeest met ooms en tantes. Ze had zelfs een mooi wit jurkje aan, zoals op de foto te zien is. Onze oom Jacob had een fototoestel, zo eentje op drie pootjes en onder een zwart doekje. Hij wilde de foto maken op de plek waar we hem eigenlijk hadden moeten maken. Toen de foto werd gemaakt dwarrelde er ook nog een kip voor. Een van de laatste nog levende dieren."
De familie vond onderdak in een barak totdat de boerderij in 1941 weer kon worden herbouwd. In de laatste week van april 1945 werd de boerderij opnieuw in brand gestoken. Opbouwen ging toen een stuk lastiger.
Dat wij dit verhaal hebben leren kennen is zo prachtig"
TOT DE LAATSTE KOGEL
"In 1945 was er geen materiaal meer in Nederland", zegt Van Eijden. "Die laatste weken van april '45 was een vreselijke periode. Hitler had zich van kant gemaakt en de SS'ers hebben toen hun woede botgevierd op de Nederlanders. Ze werden nog fanatieker dan ze al waren. Hitler had het bevel 'tot de laatste man, tot de laatste kogel' gegeven. En dat deden ze."
Uiteindelijk is de boerderij voor de tweede keer herbouwd. Hij is nog steeds in de familie. "Het is nu een goedlopend agrarisch bedrijf. Dat is een overwinning. Maar de echte overwinning is dat we de oorlog overleefd hebben", besluit Van Eijden.
KLEINE HENNY WILLEMS
Een andere inzending kwam van Kees Beelaerts. Zijn woning aan de Vecht in Vreeland speelde een belangrijke rol tijdens de mobilisatie in 1939, omdat de vader van de kleine Henny Willems er als officier werd ingekwartierd. De familie Willems kwam uit Amsterdam.

De oorlog liet nog op zich wachten, waardoor de militairen alle tijd van de wereld leken te hebben. "Dit geeft het leven in de oorlogstijd weer, waarbij een jongetje speelt met soldaten die eigenlijk gewoon mens zijn", vertelt Beelaerts over zijn inzending. Eerder maakte RTV Utrecht hier al een reportage over:
VERHAAL ACHTER ELKE FOTO
Micha Bruinvels is een van de juryleden van het beeldproject. Volgens hem was het niet makkelijk om uit alle foto's er slechts vijftig te selecteren. "We hebben honderden foto's gezien uit archieven, van historische verenigingen, maar ook van het publiek. Mensen denken soms dat ze slechts een simpel kiekje hebben. Maar dat kan juist een interessante foto zijn. In de oorlog is namelijk niets wat het lijkt. Achter elke foto zit een prachtig verhaal en we zijn juist op zoek naar die verhalen. Want wat is oorlog? We kennen oorlog als strijd maar het dagelijks leven gaat ook gewoon door. Het is heel breed", legt Bruinvels uit.
"Er zijn tijdens de oorlog sleutelmomenten voor Utrecht geweest; de mobilisatie, het NSB-hoofdkwartier aan de Maliebaan in Utrecht en Kamp Amersfoort zijn bijvoorbeeld heel bekend. We zijn echt op zoek gegaan naar foto's hiervan", zegt Bruinvels.
VERRAAD VAN BENSCHOP
Een van de foto's die Bruinvels is bijgebleven, is een foto van het zogenoemde 'verraad van Benschop'. Op de foto's staan onderduikers en de mensen bij wie ze zaten ondergedoken. Eind '44 hebben ze samen een foto gemaakt tijdens Dolle Dinsdag.

"Mensen dachten dat ze bijna bevrijd waren omdat de geallieerden voor de deur stonden. Dus hebben ze met zijn allen een foto gemaakt, een groepsportret. Maar de oorlog was nog niet over en de foto is in handen gekomen van de Duitsers. Veel mensen zijn uiteindelijk alsnog gepakt en vermoord", vertelt Bruinvels.
ONDERGEDOKEN BIJ GELIEFDE
Een andere foto die indruk heeft gemaakt op het jurylid is een foto uit 1942 van Roosje met haar kind Hetty en haar vriend Lou Streep in Zuilen. Streep was Joods en verdween van de een op de andere dag. "Deze man heeft ondergedoken gezeten bij zijn geliefde", zegt Bruinvels. "Ze zei tegen iedereen dat haar man ergens anders zat omdat het hier te gevaarlijk was voor hem. Maar al die tijd zat hij in zijn eigen huis. Dat wij dit verhaal hebben leren kennen is zo prachtig." Roosje en Lou zijn na de oorlog met elkaar getrouwd.

VISUELE CANON
De selectie van vijftig Utrechtse oorlogsfoto's wordt de komende tijd tentoongesteld door het Utrechts Archief en het Rietveld Paviljoen. Hier zijn de 50 Utrechtse foto's te vinden. Ook staat er per foto een verhaal bij.
De Tweede Wereldoorlog in 100 foto's is landelijk een project dat het NIOD uitvoert in opdracht van Platform WO2, met steun van het ministerie van VWS en het vfonds. Aan de regionale voorronde in Utrecht werken onder meer de provincie Utrecht, Landschap Erfgoed Utrecht, het Utrechts Archief en de Universiteit Utrecht mee. RTV Utrecht was ook betrokken bij de zoektocht naar de foto's.
In de Utrechtse Geertekerk was vanavond een bijeenkomst waar de 50 foto's werden gepresenteerd. Verslaggever Mark van der Wel was daarbij en maakte dit radioverslag:
Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail naar nieuws@rtvutrecht.nl.
Nieuwsoverzicht

OM: Woerdense pakketbezorger (18) reed met opzet twee keer over man in Wijchen heen
De jonge pakketbezorger uit Woerden die in november een man in het Gelderse Wijchen doodreed, w...

OM eist taakstraf voor man (70) uit Breukelen die voetreflextherapeute bestookte met obscene brieven
"Je bent een asociale, vuile teringhoer!" Dat is een citaat uit een van de vele obsce...

Horecaondernemers willen open, burgemeesters denken mee en miljardensteun nodig voor NS
Horecaondernemers roepen elkaar op om volgende week de terrassen te openen, en vinden steun bij...

Bewoners Utrechtse wijk Oog in Al verzetten zich tegen sloop duplexwoningen
Vanuit zijn raam kijkt Rob Sturkenboom uit op de duplexwoningen aan de Johan Wagenaarkade in Ut...

Hartenkreet in krijt op Utrechtse straten: 'Fuck het leenstelsel'
Op veel plekken in het centrum van Utrecht staat in krijt de tekst: 'Fuck het leenstelsel'. Stu...

OM eist taakstraf voor aanrijden 83-jarige fietsster: 'Ik ben veroordeeld tot de rollator'
"Ik was een vitale, taaie tachtiger, stond volop in het leven en ging veel uit fietsen. Va...

Bewoners Nieuwegein willen 'thermoskan' van warmtebuffer niet en overhandigen petitie
Een groep wijkbewoners uit Zuilenstein in Nieuwegein heeft vanmiddag een petitie overhandigd aa...

Restaurants Rhenen stellen terrassen op, maar gasten mogen niet gaan zitten
Zes horecaondernemers in Rhenen stellen volgende week hun terrassen op. Het wordt een stil prot...

Willem Janssen verlengt contract en legt toekomst bij FC Utrecht vast
Aanvoerder Willem Janssen heeft zijn contract bij FC Utrecht met een jaar verlengd. Hij tekende...

Tientallen woningen in Schoonrewoerd in kaart gebracht met drone
De hele dag klinkt gezoem boven het dorp Schoonrewoerd in Vijfheerenlanden. Zo'n zeventig wonin...

Celstraf en vrijspraak na grote cocaïnevondst in Vinkeveen
Sabir R., een van de twee mannen die vorig jaar aangehouden werd na de ontdekking van een grote...

Auto slaat over de kop bij Houten, verbindingsweg A27 afgesloten
Bij een ongeluk op de snelweg bij Houten is vanmiddag een auto over de kop geslagen. De bestuur...

Traumahelikopter naar Speelbos 't Laer, meisje uit boom gevallen
In Speelbos 't Laer, een recreatieterrein tussen Baarn en Laren, is een meisje uit een boom gev...

Seksclubs willen open: 'Waar is de christelijke waarde van omkijken naar je medemens?'
Het Utrechtse privéhuis La Cloche en de Amersfoortse seksclub House of Dreams eisen in e...

Vrouw gewond bij ongeluk op rotonde in Bunschoten, verkeer loopt vast
Bij een verkeersongeval in Bunschoten is vanmorgen een vrouw gewond geraakt. Ze reed op een ele...

Nieuwe bouwkeuring moet ontruiming kraakvilla vliegbasis Soesterberg mogelijk maken
De provincie Utrecht gaat nieuw bouwkundig onderzoek laten doen naar de gekraakte villa naast d...

Tientallen avondklokovertreders beboet in Utrechtse binnenstad
De politie heeft gisteravond en vannacht meer dan zestig bekeuringen uitgeschreven in het centr...

Corderius College opgelucht na veroordeling dief schoolreisgeld: 'Krijgen die 62.000 euro terug'
Het Corderius College in Amersfoort is tevreden over de juridische afhandeling van een grote ro...

Verkeer op A12 bij Utrecht rijdt weer na botsing tussen meerdere auto's
Na een verkeersongeluk op de A12 bij Utrecht is een chaos op de snelweg ontstaan. Rond 11.15 uu...

Stress en slapeloosheid door kraaiende vechthanen in Zuilen: 'Ik denk zelfs aan verhuizen'
Elke ochtend veel te vroeg wakker door gekraai, stront in de straat en de trieste aanblik van d...

Pas op de plaats voor herinrichting Utrechtse Weerdsingel
Wethouder Lot van Hooijdonk en de bewoners van de Weerdsingel Oostzijde gaan gezamenlijk op zoe...

Lactatiekundigen opgelucht dat ze weer aan het werk mogen: 'Is cruciale zorg'
Lactatiekundigen konden na de coronapersconferentie van dinsdagavond opgelucht ademhalen: ook z...

Nog even wachten met de wasbeurt: morgenochtend kans op vieze auto door Saharazand
Vanavond en vannacht is er kans op regen met Saharastof, meldt Weeronline. Hierdoor kunnen auto...

Zwaar gefrustreerde marktkooplieden naar de rechter: 'We snappen het beleid niet meer'
Marktkooplieden met non food-kramen mogen nog altijd niet aan de slag en een stip aan de horizo...

Pakketbezorger Tarik O. uit Woerden voor rechter na dodelijke aanrijding Wijchen
De zaak van de 19-jarige pakketbezorger Tarik O. uit Woerden die eind vorig jaar in het Gelders...

Tijdelijk restaurant De Pomp in Utrecht wil nog lang niet weg, buurt tekent massaal petitie
Ze mogen formeel nog drie jaar blijven, maar toch gaat er nu al een petitie rond om het tijdeli...

Brand in grote hoop afval vlakbij boerderij in Oudewater
De brandweer is vanavond met veel bluswagens uitgerukt naar Oudewater, waar een hoop afval vlam...

Politie zoekt jongen die conducteur mishandelde: 'Meld je, anders komt je gezicht op tv'
De politie is op zoek naar een jongeman die op station Woerden een treinconducteur heeft mishan...

Verstandelijk beperkte Christa schrijft boze brief aan de koning en krijgt antwoord: 'Ze straalt van oor tot oor'
De verstandelijke beperkte Christa (35 jaar) had begin dit jaar helemaal genoeg van die 'rotcor...

'Mondzorgkaravaan' strijkt neer in Amersfoort: 'Tandarts moet terug in het basispakket'
Koop ik eten voor mijn kinderen of ga ik naar de tandarts? Voor veel mensen is dat een reë...

Grote geldzorgen na afgelasting carnaval, maar Montfoorters doneren gul voor De Soos
Montfoort trekt de portemonee voor De Soos. Een inzamelingsactie voor het verenigingsgebouw, da...

Goed nieuws: snotterende bever zwemt weer gezond in de natuur
Twee weken geleden lag deze bever nog snotterend in de armen van de medewerkers van de Dierenam...

UMC leidt nieuw pandemie-onderzoek, Kamer wil terrassen open en Utrechtse verpleeghuizen hard getroffen
De dag na de persconferentie heerst er zowel opluchting als teleurstelling. Er mag íets ...

Wéér weerrecord aan diggelen, volle parken in Utrecht
Voor de vierde dag op rij is het historisch warm voor de tijd van het jaar. En dat is te zien o...

Dierentuinen blij met steunpakket, 'maar wat pas echt helpt is open kunnen'
Dierentuinen zijn blij dat met de steun die ze van de regering krijgen, maar waarschuwen ook ge...

60.000 euro aan schoolreisgeld gestolen door schoonmakers Corderius College Amersfoort
Twee schoonmakers hebben het Corderius College in Amersfoort afgelopen zomer voor ruim 62.000 e...

Altijd al een NS-trui gewild? Spoorbedrijf deelt breipatroon
Treinfanaten die beschikken over breinaalden, een paar bollen wol en een flinke hoeveelheid vri...

KNVB: Amateurcompetities voor senioren niet meer hervat
De seniorencompetities in het amateurvoetbal in de categorie A (eerste elftallen tweede Divisie...

Lading chocola voor politie na aanhouding verdachte vrouwenbelager Lunetten
Het verhaal rond de man die maandenlang vrouwen lastigviel in de Utrechtse wijk Lunetten kreeg ...

Grote vreugde en diepe teleurstelling bij ondernemers na coronapersconferentie
De persconferentie van demissionair minister-president Rutte en demissionair minister De Jonge ...

Herder Daniël Versteegh haalt lammetjes de woonkamer in met lammetjestelevisie
"Ah Suze, ben je daar weer? Lekker zo vlak voor de camera?" Liefkozend aait schaapshe...

Mensen die verhuizen besluiten vaak Randstad te verlaten
Mensen die verhuizen gingen het afgelopen jaar vaker naar een plekje buiten de Randstad. Afgelo...

Negentig procent heeft papieren op orde bij avondklokcontrole Vijfheerenlanden
Bij een avondklok-controle van de politie in Vijfheerenlanden bleek dat de meeste mensen die ge...

Verkiezingsposters plakken raakt uit de gratie: 'Het was een leuk stukje folklore'
Het is in verkiezingstijden een vertrouwd beeld: politieke partijen die op pad gaan met de lijm...

Davy van den Berg maakt na vier maanden rentree: 'Nog dit seizoen aansluiten bij het eerste'
Na een afwezigheid van vier maanden maakte Davy van den Berg maandag zijn rentree bij Jong FC U...

Plugboer niet in paniek na slechte reeks: 'Als we zo doorgaan gaan we zeker punten pakken'
Jong FC Utrecht verloor maandag in de eerste divisie van koploper Cambuur. Dat is niet opzienba...

FC Utrecht bindt clubman Van der Maarel voor nog eens twee jaar
Mark van der Maarel heeft zijn aflopende contract bij FC Utrecht met nog eens twee jaar verleng...

NK indoor: Bol verovert met Nederlands record gouden plak op 400 meter
Atlete Femke Bol heeft bij het NK indoor in Apeldoorn de 400 meter op haar naam geschreven. De ...