Van strategisch bouwwerk tot erfgoed met vloerverwarming: de Hamtoren is bijna klaar

Het markante gebouw staat in het groen, nog net niet ingekapseld door het uitdijende Utrecht. Ooit gebouwd, omdat de plek van strategisch belang was. Wie de inham van de Oude Rijn in handen had, kon macht uitoefenen in het gebied.

De adellijke familie Den Ham had dat goed in de gaten. De toren was zes verdiepingen hoog, had een kelder met middeleeuwse balken en muren van een meter dik. Na de bouw werd het vrij snel uitgebreid tot een kasteel, maar exacte data ontbreken. In 1481 werd het kasteel deels verwoest toen een van de nazaten de verkeerde kant koos tijdens een strijd.

Veel later is het kasteel weer opgebouwd en in de eeuwen die volgden ook in andere handen gekomen. Aan het onderhoud werd niet veel gedaan, tot het in 1870 moest worden afgebroken. Maar de toren en het poortgebouw bleven staan.

De laatste echte restauratie van de Hamtoren is alweer vijftig jaar geleden uitgevoerd. In 2014 werd de toren te koop gezet. Storm liep het niet, het duurde nog twee jaar voordat Kennis verliefd werd op het gebouw en het kocht.

Wat weet een toetsenist en gitarist van middeleeuwse panden? In ieder geval niet alles wat ervan te weten is. Maar Kennis heeft wel snel bijgeleerd, zegt hij zelf: "Met de leap of faith die je met de aankoop met zo'n pand maakt, kwam ook de interesse in bouwhistorie en in middeleeuwen en kloostermoppen en in moer- en kinderbintplafonds."

Kennis restaureerde het pand niet alleen, de gemeente Utrecht en de provincie trokken samen met hem op. Er moest ook veel gebeuren: de vloeren, het dak, het lood, het koperwerk, noem het op en er was werk aan. Toch is de geschiedenis wel zichtbaar gebleven, zegt Alice Gut. Zij houdt zich namens de gemeente Utrecht met erfgoed bezig: "Aan de buitenkant zien we het sowieso aan de gevel, aan het oude patina. De gevel is niet helemaal gelikt schoongemaakt, maar heel voorzichtig met heet water gestoomd."

Gut vervolgt: "Ook aan de binnenkant zitten prachtige authentieke balklagen, met name op de begane grond en de bel-etage, dus er zijn nog een heleboel bouwsporen zowel binnen als buiten af te lezen. En met name ook de kelders zijn heel bijzonder, die zijn deels dertiende eeuws en deels vijftiende eeuws."

Ook oude torens ontkomen niet aan huidige maatstaven. Dat betekent aandacht voor duurzaamheid. Het dak is geïsoleerd en voor verwarming is een warmtepomp geplaatst. En de toren heeft vloerverwarming. Bijzonder is het overhangende toilet. Vroeger verdween de ontlasting vanaf de hoge uitbouw direct in de gracht. Kennis heeft het gat en de houten plank gehouden zoals het ooit bedacht is. Maar onder die plank wel een modern toilet geplaatst.

En natuurlijk ontbreekt de muziek niet. Op de vijfde etage komt een gloednieuwe studio. Kennis: "Er kan hier creatief gedaan worden, en ik vind cultuur en erfgoed een heel goede combinatie." Of de vijfde etage een handige plek is? "Volledig onhandig en volledig onpraktisch", zegt Kennis. "Maar dat moet, want je moet bovenin zitten. Dat maakt het alleen maar aantrekkelijk en maakt die plek uniek."

Het unieke van de plek en het gebouw is ook de reden dat de gemeente en de provincie het pand mede hebben gerestaureerd, zegt wethouder Anke Klein: "Je ziet eigenlijk de geschiedenis. Hoe mooi is het dat je daar vandaag nog steeds van kan genieten en kan bedenken: wat was het toen vroeger? En natuurlijk de generaties na ons. Dat is ook waarom we het belangrijk vinden dat we het goed onderhouden."