Herinneringen aan 45 jaar Centrale Bibliotheek

UTRECHT - De Centrale Bibliotheek neemt afscheid van de vertrouwde locatie aan de Oudegracht. Dit weekend verhuist de bibliotheek na 45 jaar naar een nieuwe toplocatie: het oude postkantoor op de Neude, dat vanaf 13 maart open is voor bezoekers.
Leontine van Vliet en Corien van Moorsel, twee bibliothecaresses die al meer dan twintig jaar werken aan de Oudegracht, blikken terug op hun tijd in de bieb in het hart van de Utrechtse binnenstad.
Van Vliet en Van Moorsel kijken met nostalgische gevoelens terug als bibliothecaresses op de Oudegracht. Van Vliet, inmiddels met pensioen, zegt dat de bibliotheek op deze plek in het centrum niet alleen haar rol vervulde als bibliotheek, maar dat ze ook een sociale funtie had. "Boeken uitlenen was slechts één ding dat we deden. Daarnaast was de bieb een plek waar mensen elkaar ontmoetten. Denk aan mensen die eenzaam zijn, die niet weten waar ze anders heen moeten en waar de toegang gratis is."

VEILIGE HAVEN

De bibliotheek was dus veel meer dan een plek waar het publiek boeken kon lenen. Door de centrale ligging en de vele passanten trok de bibliotheek een breed publiek en vervulde daarmee een sociale rol.
"We hadden veel vaste klanten die hier elke dag kwamen en met sommigen had ik hele diepgaande gesprekken", vertelt Van Vliet. "Zo was er een dakloze man die elke dag langskwam, want waar moest hij anders heen? Hij vertelde mij zijn hele levensverhaal. Op een gegeven moment lag hij in het ziekenhuis en vroeg 'je komt toch wel?' Ik heb hem nog een brief gestuurd en toen kreeg ik het bericht dat hij was overleden. Ik werd uitgenodigd op zijn begrafenis in de kathedraal op de Lange Nieuwstraat. Het was heel bijzonder, want het is niet het eerste werk wat je zou moeten doen als bibliothecaresse, maar je hebt toch een band door iemand zo lang te kennen."
Leontine van Vliet (rechts) in de bibliotheek
Leontine van Vliet (rechts) in de bibliotheek © Leontine van Vliet
Het jarenlange werk in de bibliotheek leidde ertoe dat beide vrouwen veel jonge bezoekers hebben zien opgroeien. Van Vliet: "Op een gegeven moment kwam er een Turkse jongeman naar me toe en die vroeg: Ken je me nog? En ik zeg: Tuurlijk ja, ik vergeet nooit een gezicht. Wat heb je veel goeie boeken uitgezocht! Waarop hij antwoordde: Ja, u heeft mij leren lezen." Verder is de locatie aan de Oudegracht iconisch en bekend onder verschillende generaties. Van Moorsel: "Kinderen aan wie ik boeken uitleende, komen nu weer langs met hun kinderen."

BOTERHAMWORST

Het diverse publiek zorgde in het verleden ook wel eens voor ongemakken voor de medewerkers. "Voordat je moest betalen voor de wc's gebeurden daar de gekste dingen", zegt Van Vliet. "Vrijende paartjes en mensen die daar naalden gingen zetten. Of daklozen die zich daar gingen verschonen. Verder was er veel overlast van groepen jongeren die een slokje teveel op hadden of psychiatrische patiënten. Ook hebben we wel eens gehad dat mensen zo erg stonken dat we ze moesten verzoeken zich elders te wassen en daarna weer terug te komen."
Als bibliothecaresse van de Oudegracht was het belangrijk om met zoveel verschillende situaties te kunnen omgaan. Van Vliet: "We kregen speciale cursussen. Bij de kleinere bibliotheken was er geen beveiliging maar bij de Centrale waren wel uitsmijters voor dit soort mensen. Het is zo'n groot gebouw en er kan van alles gebeuren."
Niet alleen op het gebied van bezoekers kwamen de vrouwen voor verrassingen te staan. Wanneer boeken weer werden ingeleverd vonden ze de gekste dingen, zo vertelt Van Moorsel: "Bij het uitvouwen van de boeken stuitte ik in de zomer op zand tussen de bladzijden. Ook vond ik wel eens liefdesbrieven en zelfs een plak boterhamworst die was gebruikt als boekenlegger! Je wilt eigenlijk niet weten wat er thuis met die boeken allemaal gebeurt." Ook Van Vliet heeft eens de lunch van iemand teruggevonden tussen de pagina's: "We vonden voornamelijk boekenleggers. Maar ook zat er een keer een boterham tussen. Ja, dat kan gebeuren!"
Corien van Moorsel leest voor
Corien van Moorsel leest voor © RTV Utrecht

DE NEUDE

Ondanks de huidige toplocatie en het monumentale pand, wordt de nieuwe locatie op de Neude een betere uitvalsbasis voor de bibliotheek. Het huidige pand waar voorheen de V&D zat, heeft nog steeds iets weg van een warenhuis met de lage plafonds, vindt Van Vliet. Op de Neude wordt dat heel anders. De entree is een grote hal met verschillende ontmoetingsruimtes en plekken om rustig de krant te lezen. De boekenkasten zijn veel lager, waardoor de ruimte veel opener wordt. Er komt bovendien een filmzaal.
De bibliotheek speelt hiermee meer in op de sociale rol die het heeft. Dat is hard nodig, vertelt Van Vliet. "Er is enorm veel behoefte aan deze ruimtes. Nu is het zo dat je moet reserveren voor een ruimte. En vol is vol. Club- en buurthuiswerk is onderhand verdwenen door bezuinigingen. De bibliotheek krijgt meer ruimte om allerlei activiteiten te organiseren die gelinkt kunnen worden aan cultuur en onderwijs."
Ook komt er een beter ventilatiesysteem. Van Vliet: "Ik ben blij voor de mensen die op de Neude komen en die daar werken vanwege het leefklimaat. Op de Oudegracht was het bloedheet. De airco kon het niet aan, want dat was niet te betalen met dat oude gebouw. Het was niet fris, en het publiek klaagde erover."
Ten slotte gaat de bibliotheek een uitkomst bieden voor het tekort aan studieplekken in de binnenstad. "De Universiteitsbibliotheek op de Uithof had al meteen te weinig werkplekken. Een kwartier voor openingstijd stonden hier op de gracht grote groepen studenten; ze nemen een tafel in beslag en beginnen de hele dag te werken. En daar is gewoon geen plek voor. Je struikelt over de snoeren en er wordt in de bieb gepraat, waardoor ze geïrriteerd opkijken. Bij de nieuwe locatie is hier meer plek voor."

NIEUW BEGIN

Voor beide vrouwen is het toch wel een beetje emotioneel om niet meer rond te lopen op hun vertrouwde plek. "Met dit gebouw eindigt er ook iets", zegt Van Moorsel. "Maar dat wil niet zeggen dat ik er niet naar uitkijk om straks naar de Neude te gaan."
Van Vliet begrijpt wel dat de verhuizing voor de huidge medewerkers een grote stap is. "Ik zou wel een traantje laten als ik daar nog zou werken en weg zou moeten. Het had natuurlijk wel een bepaalde charme. De locatie met de Stadhuisbrug aan de gracht. Je had een mooi uitzicht. Zeker in de winter met de verlichte bomen langs de werven. Het had heel veel sfeer. Maar de Neude heeft dit ook. Ik ben geboren en getogen in Utrecht en heb als kind mooie herinneringen aan de hal van het postkantoor. En wat kan ik zeggen, de Neude. Ja, beter had het niet gekund!"
45 jaar Centrale Bibliotheek

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.