'Rechtspraak dreigt vast te lopen door maatregelen tegen corona-epidemie'

De maatregelen tegen de verspreiding van het virus voelen alle advocaten in hun portemonnee: inkomsten vallen weg, maar vaste lasten en salaris van personeel moeten worden doorbetaald. Waar het ene kantoor het door een financiële buffer nog wel even kan volhouden, redden kleinere kantoren die veel werkzaam zijn in de sociale advocatuur het niet lang meer. De sociale advocatuur zit al langer in de knel, omdat de vergoedingen voor het bijstaan van mensen met weinig draagkracht laag zijn en al 20 jaar niet zijn aangepast.

De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten pleit voor een noodfonds, om te voorkomen dat kleinere kantoren ten onder zullen gaan. Meerdere kantoren uit onze regio geven aan dat ze waarschijnlijk steun nodig zullen hebben als de situatie na 6 april hetzelfde blijft. De Raad voor de Rechtspraak onderzoekt of vanaf volgende week toch wat rechtszaken inhoudelijk behandeld kunnen worden, maar of dat gebeurt en hoeveel zaken dat zullen zijn is nog onbekend.

Ondanks de financiele tegenslag maken de meeste strafrechtadvocaten zich vooral zorgen over de gevolgen voor hun cliënten. Die moeten nu nog langer wachten op afdoening van hun zaak. Dat geldt niet alleen voor verdachten. Zo staat het Amersfoortse kantoor Dijkstra & Jager een slachtoffer bij in een zaak die al anderhalf jaar loopt. 'Dit is nu op de lange baan geschoven. Komen deze verdachten straks vrij omdat het te lang duurt? Het zou niet uit te leggen zijn aan de slachtoffers', zegt advocaat Ruth Jager.

Volgens het Utrechtse kantoor Roozemond & De Haan levert de vertraging van rechtszaken voor onschuldige verdachten extra frustratie op, als ze door de media wel al als schuldig zijn getypeerd. Voor schuldige verdachten kan het juist een voordeel zijn, omdat een lagere straf zal worden opgelegd. Op dit moment hebben verdachten geen idee of en wanneer zij straffen moeten uitzitten.

De vertraging heeft ook gevolgen voor het aanvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag, zegt advocaat Joyce de Vries. Een VOG heb je bijvoorbeeld nodig bij sollicitaties. Maar als je net bent veroordeeld krijg je die verklaring niet, ook als is het al lang geleden dat je in de fout bent gegaan. Advocaat Bouchikhi merkt nu al dat cliënten in de penitentiaire inrichting veel onrustiger worden. 'Als de huidige situatie langer wordt gehandhaafd, zal er toch echt iets moeten gebeuren om de gedetineerden tegemoet te komen.'

Een pasklare oplossing om de achterstanden weg te werken, hebben advocaten niet. De hele justitiële keten kampt al langer met enorme achterstanden. Ruth Jager: 'Wij hebben zaken in de kast hangen uit 2010, die nu nog moeten worden afgedaan. Zedenzaken die, voordat ze op zitting komen, jaren oud zijn. Dit is een vreselijke spaak in het wiel van de toch al zo traag draaiende rechtspraak'.

De oplossing moet van het Openbaar Ministerie en de rechtspraak en uiteindelijk van het ministerie komen. Maar de advocaten zijn het erover eens dat de opgehoopte zaken alleen kunnen worden weggewerkt door meer schikkingen te treffen en zaken over minder ernstige vergrijpen te laten zitten. Maar het OM zegt dat het daar vooralsnog geen plannen voor heeft.

Veel advocaten vinden dat de rechtspraak met de nodige aanpassingen nu snel weer opgepakt kan en moet worden. Dat bijna alle zittingen nu geschrapt worden, vinden zij een zeer vergaand besluit. Zittingszalen zijn zo ingericht dat rechter, griffier, officier van justitie, advocaat en verdachte op ruim twee meter afstand van elkaar kunnen zitten. Ook kan er vaker gebruik worden gemaakt van videoverbindingen.

Zeker de afhandeling van eenvoudige zaken bij de politierechter zou kunnen doorgaan binnen de voorwaarden die het RIVM stelt in verband met de corona-epidemie. Er zal dan alleen weinig of geen publiek bij zittingen aanwezig kunnen zijn en een beperkt aantal journalisten.

Volgens Malou Hoekzema van Dupliq advocaten kan de achterstand alleen weggewerkt worden door veel meer zittingen te plannen. 'De rechtspraak zou een enorme inhaalslag kunnen maken in digitalisering, wat grote voordelen kan hebben op langere termijn. Zo kunnen een heel aantal zittingen best via videoverbinding plaatsvinden, maar ook verhoren bij de politie die bijgewoond dienen te worden door de advocatuur.'

De Utrechtse strafpleiter Willem Jan Ausma denkt dat de huidige gebeurtenissen tot grote veranderingen gaan leiden. 'Er kan veel meer online en digitaal, wat aanzienlijke kostenbesparingen met zich meebrengt maar ook voor het milieu. Advocaten hoeven minder te reizen en ook alle gedetineerden hoeven niet meer voor elk wissewasje naar de rechtbank. Het zorgt in ieder geval voor een andere mindset en minder verkwisting.'