WhatsAppfraude neemt toe: 'Toen hij om geld vroeg ging er een lichtje op'

"Hey pap, ik heb een nieuw nummer. Het oude kun je verwijderen." Caspar Huurdeman keek een paar weken geleden vreemd op van het bericht. De persfotograaf uit Baarn heeft helemaal geen kinderen en antwoordde dat de afzender waarschijnlijk iemand anders moest hebben. Maar nu vermoedt hij dat het een poging was om hem geld afhandig te maken. Gisteren ging hij bijna alsnog voor de bijl.

Een WhatsAppbericht van Caspars broer leek in eerste instantie een onschuldige melding van een gevalletje pech. "Goedemorgen Cas, alles goed? Mijn ochtend wat minder begonnen. Toestel kapot dus weer ff mijn oude toestel en nummer. Het andere kun je verwijderen."

Caspar antwoordde dat hij lekker aan het werk was en paste de contactgegevens van zijn broer aan in zijn telefoon. "Goed om te horen! Top. Werkse" was het antwoord, met een toepasselijke emoji van een flitsende fotocamera. Drie kwartier later kwam er weer een bericht: Caspars broer kon door de kapotte telefoon tijdelijk niet bij zijn bankgegevens en vroeg of Caspar even wilde bijspringen.

"Ik was er echt bijna ingetrapt", zegt Caspar een dag later tegen RTV Utrecht. "Ik had het nummer al in mijn telefoon gezet. Pas toen hij om geld vroeg ging er ineens een lichtje bij me op. Mijn broer noemt me toch nooit Cas? Dit is foute boel, dacht ik." Omdat hij het oude nummer van zijn broer niet meer had, belde Caspar zijn schoonzus. "Die zei: telefoon kapot, hoe kom je erbij?"

Het cybercrimeteam van de politie Midden-Nederland, ziet veel van dit soort pogingen om mensen geld afhandig te maken. Volgens politiecijfers hebben sinds 6 maart 74 mensen aangifte gedaan van zogenoemde WhatsAppfraude. Dat is ruim vijf keer meer dan in dezelfde periode een jaar geleden. Vooral 60-plussers met volwassen kinderen lijken het doelwit en de ontfutselde bedragen lopen op tot honderden, soms zelfs duizenden euro's.

In een persbericht van de politie legt Jeroen Niessen, hoofd van het cybercrimeteam, een verband met de coronacrisis. "Veel ouderen hebben minder live contact met anderen, dus ook hun kinderen zien ze minder", zegt hij. "Mensen zijn kwetsbaarder dan anders en trappen sneller in trucs van criminelen."

De werkwijze is volgens de politie steeds dezelfde: het slachtoffer krijgt een berichtje van een onbekend telefoonnummer, waarin een cybercrimineel zich voordoet als een familielid dat een of ander probleem met de eigen smartphone heeft. Omdat er een rekening moet worden betaald en internetbankieren via de telefoon zogenaamd niet gaat, wordt er gevraagd om geld naar een rekeningnummer over te maken.

Het doortrapte van de truc is dat de oplichter bij argwaan een paar persoonlijke details noemt, waardoor het geloofwaardiger wordt dat het slachtoffer echt met het familielid te maken heeft. "Ik bel je straks even, ik moet nu Kees ophalen van het kinderdagverblijf", noemt de politie als voorbeeld.

Dat criminelen nadruk leggen op het zo realistisch mogelijk overkomen noemt de politie 'whaling'. Dat is een techniek waarbij de oplichter persoonlijke informatie van bijvoorbeeld sociale media gebruikt om het slachtoffer te laten geloven dat het echt om een bekende gaat.

Caspar Huurdeman ging met zijn verhaal naar het politiebureau in Baarn. "De dame aan de balie heeft het nummer van de afzender genoteerd. Ze vertelde dat ze een soortgelijk geval behandelde waarbij iemand zo 30.000 euro was kwijtgeraakt. Ik kon geen aangifte doen, want bij mij was de poging niet gelukt. Ik was dus niet benadeeld. Ook op politie.nl kon ik geen manier vinden om melding te maken. Dat vind ik wel vreemd."

"Als politie hebben we bij lange na niet de capaciteit om alle valse appjes, mails en andere pogingen om via digitale weg fraude te plegen te onderzoeken", zegt politiewoordvoerder Remy van Berkesteijn desgevraagd. "Daarom beperken we ons in het opsporen tot zaken waar mensen daadwerkelijk slachtoffer zijn geworden."

Volgens Van Berkesteijn is het belangrijk om mensen bewust te maken van de gevaren en tips te geven. "Voorkomen is beter dan genezen. Het is ook de beste manier om de criminelen een hak te zetten want als mensen alert zijn en er niet intrappen, dan haalt de crimineel bakzeil."

De politie adviseert om bij een Whatsappbericht met een verzoek om geld ter controle eerst even te bellen. Ook als het verzoek van een nieuw telefoonnummer komt, is het verstandig om het toch op het oude nummer te proberen. Maak geen geld over voor je het familielid daadwerkelijk aan de lijn hebt gehad.