Wat is er anno 2020 eigenlijk verkeerd aan een Utrechtenaar?
De afgelopen tijd doken ze overal op: in winkels, cafés, digitale abri's of ouderwets achter een raam hangen honderden posters van de Domtoren in regenboogkleuren met daarboven het opschrift "Utrechtenaar". In de kleine lettertjes eronder staat: "Utrechter of Utrechtenaar, weet jij het verschil? Flikker op met het onderscheid. We zijn allemaal Utrechtenaren."
SCHELDWOORD
Merijn Koops, een van de initiatiefnemers, legt uit dat de campagne van organisatie Thirty030 vorig jaar begon met een T-shirt. "Daar stond 'Utrechtenaar' op en we merkten dat dat al snel voor wrijving zorgde. De term Utrechtenaar is lang gebruikt als scheldwoord voor homoseksuelen."

En daar zit meteen het probleem, vindt Koops. Het lijkt misschien een onschuldige, lekker dwars-Utrechtse gewoonte om als inwoner van de stad de term Utrechtenaar af te wijzen. Maar waarom zou je het idee dat je voor een homo wordt aangezien per se moeten afwijzen? "We willen bereiken dat het woord Utrechtenaar op een positieve manier in het nieuws komt", zegt Koops.
ACHTER DE DOM
De term Utrechtenaren, mannen 'van achter de Dom', zou zijn oorsprong vinden in de achttiende eeuw. De stad kende toen ook al een gay-scene, die zich verborgen hield voor iedereen behalve voor wie ervan wist. Utrechtse mannen op zoek naar mannenliefde of buitenlandse diplomaten die zich eenzaam voelden en riskant 'vertier' zochten konden terecht bij de ruďne van de ingestorte Domkerk. In de moraal van die tijd golden de handelingen die ze verrichtten als een vrijwel onuitsprekelijke misdaad.

De torenwachter van de Domtoren kreeg er op een dag dan ook genoeg van. Nadat hij twee mannen op heterdaad had betrapt en er zijn beklag over had gedaan opende het stadsbestuur een ware heksenjacht. In 1730 en 1731 werden meer dan veertig sodomieprocessen gehouden. Achttien mannen werden veroordeeld en gewurgd. Door de vaak afgedwongen bekentenissen sloeg de homovervolging vanuit Utrecht over naar andere steden in de toenmalige republiek.
NEGATIEVE KLANK
Dat de uitdrukking 'Utrechtenaar' - in tegenstelling tot 'Utrechter' gek genoeg - echt een negatieve bijklank kreeg moet trouwens iets van na de Tweede Wereldoorlog zijn geweest. Amateurhistoricus en journalist Jim Terlingen ontdekte dat het woord Utrechtenaar tot 1947 nog volop werd gebruikt om er een inwoner van de stad mee aan te duiden.

Op andere plaatsen was men allang weer vergeten dat Utrecht ooit een 'homostad' was geweest, maar kennelijk deden Utrechters zelf eind jaren veertig ineens heel erg hun best om er afstand van te nemen. En met succes, concludeert Terlingen, want in 1950 nam De Dikke Van Dale de negatieve betekenis van Utrechtenaar over.
GEDENKSTEEN
Op het Domplein ligt sinds twintig jaar een gedenksteen, die herinnert aan de homovervolging van de achttiende eeuw. Volgens Koops is het bijna driehonderd jaar na de terechtstelling van de achttien 'Utrechtenaren' echt niet meer nodig om homoseksualiteit gezamenlijk af te keuren.
"We willen af van het onderscheid tussen Utrechter en Utrechtenaar", zegt hij. "Als het aan ons ligt betekent het voortaan weer gewoon hetzelfde."
Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail naar nieuws@rtvutrecht.nl.
Nieuwsoverzicht

Tientallen auto's bekrast in De Meern: 'Hopelijk worden de daders gepakt'
Een autobekrasser heeft flink huisgehouden de wijk De Woerd in Utrecht. Zo'n twintig auto's zij...

Vierjarig meisje zakt weg in drijfzand op bouwterrein, politie komt op tijd
Een vierjarig meisje uit het Utrechtse Leidsche Rijn heeft een groots avontuur beleefd zondag. ...

Schitterende goal invaller helpt FC Utrecht aan belangrijke zege
FC Utrecht heeft dankzij invaller Othmane Boussaid de tweede overwinning op rij geboekt. De Bel...

Lage Vuursche opnieuw afgesloten, te druk met natuurliefhebbers
Opnieuw heeft de gemeente Baarn besloten om de toegangswegen rond Lage Vuursche af te sluiten. ...

Afgelopen dag 322 nieuwe coronabesmettingen in Utrecht
De afgelopen dag zijn er in onze provincie 322 nieuwe coronabesmettingen gemeld. Dat is iets mi...

In beeld: De avondklok is ingegaan: 'Ik was het helemaal vergeten'
Om 21.00 uur is de avondklok ingegaan ter bestrijding van het coronavirus. Tenzij je een geldig...

Poutsma trots op medailles bij EK shorttrack: 'Mezelf verbaasd'
De Utrechtse Selma Poutsma kon haar geluk niet op vanuit haar hotelkamer in Polen. De 21-jarige...

Coronavariant maakt 'Rondje van de Stad' in Amersfoort alsnog mogelijk
Het Rondje van de Stad, een culturele wandelroute die vorig jaar als alternatief voor Open Monu...

Kleine honderd boetes na avondklok-controle op Utrechtse wegen
De politie heeft gisteravond en vannacht op veel provinciale wegen auto's gecontroleerd in verb...

Muzikaal multitalent Myrthe van de Weetering is door corona productiever dan ooit
Nog nooit componeerde muzikaal multitalent Myrthe van de Weetering zoveel als nu. De Biltse is ...

Provincie waarschuwt opnieuw: ga bij drukte niet de natuur in
De provincie Utrecht verwacht vandaag weer drukte in de natuurgebieden. Daarom worden mensen op...

Auto vol met bierkratten slaat over de kop in Breukelen
In Breukelen is een auto op z'n kop op de weg beland na een eenzijdig ongeluk. Drie inzittenden...

In Utrecht klinkt vanaf morgen de avondklok elke dag letterlijk
De klok van de Buurtoren in het centrum van Utrecht gaan vanaf morgen iedere avond om 20.55 uur...

Bestuurder verlaat auto na ongeluk in Wijk bij Duurstede
In Wijk bij Duurstede is een automobilist van de weg geraakt en in een weiland geëindigd. ...

Zwembad De Krommerijn gaat niet open tijdens lockdown
Zwembad De Krommerijn in Utrecht gaat niet open in navolging van andere baden. In de zomer gaan...

Britse variant 15 keer vastgesteld in regio Utrecht
De GGD regio Utrecht heeft in de eerste twee weken van deze maand zo'n vijftien keer de Britse ...

Wesly Dijs schaatst PR op 1.500 meter tijdens Wereldbeker: 'Met dubbel gevoel'
Schaatser Wesly Dijs heeft een nieuw persoonlijk record op de 1.500 meter gereden. De Soester r...

SRV-wagen wordt sterrenrestaurant met kreeft, kaviaar en oesters: 'Mijn vrouw kwam met het idee'
Normaal gesproken koop je in een SRV-wagen een pak melk een brood en wat groenten. Maar in de w...

Aantal coronabesmettingen in provincie Utrecht stijgt licht
In de provincie Utrecht is het aantal nieuwe coronabesmettingen in het afgelopen etmaal licht g...

Zinkend schip bij Prinses Beatrixsluis, brandweer pompt met man en macht
De brandweer heeft met veel materieel voorkomen dat een binnenvaartschip vlak bij de Prinses Be...

Schietpartij in woning: twee mannen gearresteerd in De Meern na achtervolging
In De Meern zijn twee mannen aangehouden na een schietpartij in een woning in Capelle aan den I...

Ziek in coronatijd: 'Ik wil niet altijd angstig zijn'
Wendy uit Linschoten hoorde vier jaar geleden dat ze Parkinson heeft. Zo'n diagnose slaat altij...

Auto in Amersfoort beschoten, aanleiding nog onduidelijk
Aan de Maanlander in Amersfoort is vanochtend vroeg een auto beschoten. Dat bevestigt een woord...

Voor derde keer BMW in brand gestoken aan Heemskerklaan in Baarn
Aan de Heemskerklaan in Baarn is afgelopen nacht een auto in brand gestoken. Het was lang niet ...

Soesterberg de ufo-hoofdstad van Nederland? 'Ik kan het ook niet verklaren'
In de lucht boven de voormalige vliegbasis Soesterberg is vandaag, op wat vogels na, niets te z...

Jordy Zuidam: 'Vertrouwen dat deze selectie hoger gaat eindigen'
In Een Berg Sport was technisch-directeur Jordy Zuidam van FC Utrecht te gast. Onderwerpen van ...

KNVB wil dat avondklok uur later (21.30 uur) ingaat
De KNVB hoopt dat de avondklok een uur later ingaat dan nu gepland. Volgens de voetbalbond is h...

Remco Balk tekent tot de zomer van 2025 bij FC Utrecht
FC Utrecht heeft de transfer van Remco Balk afgerond. De 19-jarige aanvaller heeft een contract...

Philip Ties stopt als topamateur: 'Ga het heel erg missen, maar het is mooi geweest'
De loopbaan van Philip Ties in de top van het amateurvoetbal zit er na dit seizoen op. De 34-ja...