donderdag 1 oktober 2020, 05.30 uur

Dit is hoe we in de provincie meer zon- en windenergie moeten gaan opwekken

Foto: Beeldbewerking RTV Utrecht

Deze bestuurders leiden de zoektocht naar nieuwe zon- en windlocaties Foto: Beeldbewerking RTV Utrecht

Hoe werkt de Regionale Energie Strategie?

De discussie is in volle gang over windmolens op de Leusderheide

In Oudewater was onlangs een inspreekavond over windmolens in het gebied Ruige Weide

Deze bestuurders leiden de zoektocht naar nieuwe zon- en windlocaties

1/5

Geschreven door

Jiri Glaap

Roel Breet

PROVINCIE UTRECHT - Windmolens in de natuur of lange lijnen zonnepanelen in de weilanden langs de snelweg? De onderhandelingen voor nieuwe locaties in de provincie Utrecht om duurzame energie op te wekken zijn vanaf vandaag echt begonnen.

Een concept-pakket met eerste idee�n voor groene opwek wordt door alle Utrechtse gemeenten, samengesteld in drie regio's, naar Den Haag gestuurd. Het plan staat ook wel bekend als de RES, de Regionale Energie Strategie.

Hoe werkt de Regionale Energie Strategie?

Energieneutraal
Met deze RES ligt er naast potenti�le wind- en zonlocaties ook een ambitieuze belofte op tafel: zo goed als de helft van de energie die in de provincie Utrecht wordt opgewekt is in het jaar 2030 groen. Die doelstelling geldt overigens voor heel Nederland. De provincie Utrecht kent nog geen grote successen op het gebied van groene energie. Hoe gaan alle bestuurders in Utrecht er dit keer voor zorgen dat de energieplannen slagen?

"Het is niet de vraag �f we zonnevelden en windmolens krijgen, maar het is een feit: er g��n meer windmolens komen en zonnevelden komen." Huib van Essen is als GroenLinks-gedeputeerde energietransitie vastberaden dat met het opsturen van de plannen er een nieuwe tijd aanbreekt in het eeuwenoude getouwtrek voor nieuwe locaties van windmolens en zonnepanelen. Hij weet goed dat Utrecht al jaren achter de feiten aanloopt op met die doelstellingen. "Die oude discussie gaan we echt achter ons laten."

Als gedeputeerde werkt Van Essen samen met drie Utrechtse regio's om nieuwe locaties voor groene energie politiek vast te leggen: de U16, de regio Amersfoort en een deel van de regio FoodValley. Iedere regio legt deze belofte vast door een aantal terawattuur (TWh, een miljard kilowattuur) op te wekken. Nagenoeg elke gemeenteraad heeft met Provinciale Staten binnen dit samenwerkingsverband een klap op die afspraak gegeven. "Ik zie dat de gemeentes er hard mee bezig zijn en heb daar alle vertrouwen in", aldus Van Essen.

Deze bestuurders leiden de zoektocht naar nieuwe zon- en windlocaties | Foto: Beeldbewerking RTV Utrecht

Leusderheide
Hoe dat in de praktijk uitpakt wordt duidelijk op de Leusderheide. Titia Cnossen is naast burgemeester van Woudenberg ook voorzitter van de RES-regio Amersfoort. Hoewel er nog geen enkele locatie vast hoeft te liggen is er een kaart van het Eemland uitgerold en keek Cnossen met een landschapsbureau naar waar molens en zonnepanelen mogelijk kunnen komen. "Mijn stelling is: eerst moet je je gewoon uitspreken en dan krijg je vanzelf die discussie", aldus Cnossen. "En dat is ook prima."

Meerdere natuurorganisaties maakten van die uitnodiging gebruik toen de Leusderheide als zoekgebied werd aangewezen voor 14 windmolens. "Wij vinden dit echt de meest onlogische locatie in de regio Amersfoort vanuit de kwetsbare soorten die hier zijn", zo stelt Joris Hogenboom van de Natuur en Milieufederatie Utrecht. "Wij vonden eigenlijk de onderbouwing voor die plek helemaal niet terug in het document."

De discussie is in volle gang over windmolens op de Leusderheide

Pas na gesprekken met Defensie, die het terrein als trainingsgebied gebruikt, is het voorgenomen aantal windmolens op de heide gehalveerd. Windmolens zouden de radarapparatuur bijvoorbeeld verstoren. "De Leusderheide is niet helemaal onmogelijk, van de randen is weldegelijk gezegd dat het kan", zegt Cnossen, die het gebied nog niet helemaal wil afschrijven. "Het Leusdense college zegt dat ook."

Schuiven
De Leusderheide is niet de enige plek waar de komende maanden geschoven gaat worden met wind- en zonlocaties. De RES staat bol van de plekken die met potlood op een kaart zijn getekend en waar alles nog aan kan veranderen. In meerdere Utrechtse gemeenteraden zijn al moties voorbij gekomen die windmolenlocaties uitsluiten of hectares met zonnevelden onmogelijk maken. Er is dus nog ruimte om in te spreken en details aan te passen voor politiek, maar ook voor omwonenden.

De gemeenten zullen hoe dan ook met de RES eruit moeten komen om het aantal afgesproken TWh te halen. Hete aardappels doorschuiven naar de buurgemeenten kan niet meer. Mocht dat wel het geval zijn, dan zal de provincie niet schromen om in te grijpen. "Als iedereen begint te duiken, dan gaan we er voor zorgen dat geschikte locaties aangewezen worden", aldus gedeputeerde Van Essen.
In totaal wordt in de regio's voor ruim 3 terawattuur (3 miljard kilowattuur) aan stroom opgewekt. Dat is goed genoeg om ruim 1 miljoen gemiddelde huishoudens een jaar lang van stroom te voorzien.
Volgens Rob Jorg is daar nu nog geen sprake van. "Dat overleg gaat heel soepel en constructief", vertelt de bestuurlijk voorzitter van de RES-regio U16 en wethouder in gemeente Utrechtse Heuvelrug namens de VVD. Alle colleges van burgemeesters en wethouders in de provincie zijn het al eens met de hoeveelheid opgewekte groene stroom. En gemeenteraden zullen volgens hem snel volgen.

Maar waar precies molens en paneelweides komen zal de komende maanden duidelijk worden. "Zal daarin nooit een verschil van inzicht komen? Nee, dat denk ik niet", zegt Jorg over de bestuurstafel met wethouders die hij vertegenwoordigt. "Maar dat hoort er ook bij. Dat lossen we dan wel weer op."

Het is een feit: er g��n meer windmolens en zonnevelden komen."
Huib van Essen, gedeputeerde energietransitie provincie Utrecht

De regio van Jorg stuurt nog niet hele concrete locaties naar Den Haag. Als het gaat om windmolens moeten er nog minimaal 29 exemplaren een plekje vinden in delen aan de westelijke en zuidelijke kant van Utrecht. Het idee is dat die vooral langs snelwegen, spoorwegen en kanalen komen.

'Ping-ping-kassa!'
Wanneer bestuurlijk de neuzen dezelfde kant op staan, dan stuit een plan al snel op weerstand van de omwonenden. Met enige regelmaat stuit menig zonneweide- en windmoleninitiatief op felle kritiek en tegenstand uit de omgeving. Het is de achilleshiel waar de politiek, hoe daadkrachtig het plan ook is opgezet, vaak gevoelig voor blijkt.

In de RES-regio FoodValley hadden ze de eerste participatie-avonden er al voor de corona-uitbraak op zitten. Bestuurlijk voorzitter daar is Sander van 't Foort, de jonge wethouder van de ChristenUnie uit Renswoude. Hij is er op gedreven dat bewoners stap voor stap worden meegenomen in de plannen en er met bijvoorbeeld lokale energiecorporaties op kunnen verdienen. De provincie telt momenteel 60 van dit soort initiatieven. Maar dan nog beseft Van 't Foort dat het een hele klus gaat worden om inwoners te overtuigen.

In Oudewater was onlangs een inspreekavond over windmolens in het gebied Ruige Weide

"Ik denk dat het lokale spannender is dan het regionale", aldus de bestuurder, die weinig weerstand zag bij gemeentebesturen voor de RES-FoodValley. "Hier in Renswoude proberen we echt te kijken hoe we met lokale ondernemers een windproject van de grond kunnen krijgen. Men moet er financieel rendement uit kunnen halen." In de U16 zit de sleutel ook in zo'n verdienmodel. "Dan is elke omslag van een wiek niet vervelend, maar ping-ping-kassa!", redeneert Rob Jorg.

Wie niet kan investeren in een windmolen of zonneweide kan alsnog profiteren vanuit een gebiedsfonds. Met de financi�le opbrengsten van groene energie zouden bijvoorbeeld fietspaden, dorpshuizen of natuuronderhoud betaald kunnen worden. Ook Titia Cnossen in de RES-regio Amersfoort speelt met dat idee. "Ik denk aan onze landgoederen, die zijn natuurlijk ook op zoek naar opbrengsten voor onderhoud", zegt ze. "Maar dat kan ik de landgoedeigenaren niet opleggen. Dat moeten ze zelf ook willen."

Den Haag
Het wordt hoe dan ook een enorme klus voor de lokale politiek om de energietransitie met de RES te laten slagen. Gemeenten moeten onderling goede afspraken maken, belangenorganisaties moeten hun zegje doen en draagvlak onder inwoners is essentieel.

Daar kan best nog wel wat hulp vanuit kabinet bij komen. Duidelijk is al dat het Rijk zich meer wil bemoeien met de ruimtelijke ordening als het gaat om woningbouw. Over een rol vanuit de energietransitie wordt wisselend gedacht.

"Die afspraken waren destijds top-down, nu doen we het bottom-up", zo stelt Rob Jorg van de U16, wijzend op het verschil met vroeger. Het is volgens hem goed dat met de invulling van het klimaatakkoord vooral vanuit gemeenten wordt gekeken, zodat er makkelijker kan worden gewerkt aan draagvlak.
Uiterlijk 1 juli 2021 moet duidelijk zijn waar precies de windmolens en zonneweides komen. In 2025 moeten alle vergunningen zijn aangevraagd. Vijf jaar later in 2030 moet de helft van de opgewekte energie in de provincie Utrecht duurzaam zijn, om uiteindelijk in 2050 zo goed als volledig fossiele brandstoffen in de ban te kunnen doen.
Wel zou er door het kabinet aan vergunningverlening gesleuteld moeten worden. Zo moet het makkelijker worden om daken van nieuwe loodsen en bedrijven vol te kunnen leggen met zonnepanelen. Ook een landelijke campagne voor de nut en noodzaak van duurzame energie moet vanuit Den Haag opgezet worden.

"Waar wij mee zitten, is aan de mensen uitleggen waarom we het moeten doen", zegt Jorg. "Ik vind dat het Rijk ons daarbij moet helpen. Wij doen ons stinkende best hier in de regio, met de gemeenten, en we verwachten dat ze dat in Den Haag ook doen."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail naar nieuws@rtvutrecht.nl.