Gepensioneerde wethouder Vianen over miljoenenclaim betonbedrijf: 'Amerikaanse toestanden'

"We kunnen gewoon even kijken wat we er nog van weten." De inmiddels 90-jarige Kor Moree wil wel vertellen over het begin van de zaak-Niemans, maar dekt zich graag nog even in. Zijn geheugen laat hem echter nog niet in de steek. Sterker nog, hij kan zich de bewuste dag waarop de miljoenenclaim binnenkomt nog precies herinneren.

"Ja, zeker. Het is alleen lang geleden, hè?"

"Nee, dat had ik niet gedacht. Toen ik wegging, stond het er redelijk gunstig voor, maar dat is later toch wel iets anders geworden."

"Dat moment weet ik nog wel. 21 december 1990, op een vrijdag. Iedereen was al met kerstvakantie en toen kreeg ik de claim in handen. Toen wist ik het even niet. Ik dacht: hoe handel je in zo'n zaak? Een claim van 117 miljoen krijg je niet elke dag op je bord. Daarna hebben we onze advocaat ingeschakeld."

"Nou ja... Je denkt er wel over na en belt erover. Je moet alleen altijd de positieve kant zien. Ik denk dan: oh, dat lossen we wel op!"

"Ja, ik zei toen: het is een idioot hoog bedrag. Dat vind ik nog steeds."

"Dat las ik, ja."

We moeten ver terug in de tijd voor het begin van wat inmiddels bekendstaat als de langstlopende rechtszaak van Nederland. Samengevat gaat het over een stuk grond dat de gemeente Vianen (dan nog het Industrieschap Hagestein-Vianen) verkoopt aan betonfabrikant Niemans Beton. De gemeente levert de grond uiteindelijk in 1982, zeven jaar later dan de afspraak.

Het gevolg: Niemans kan niet uitbreiden, volgens de advocaat precies in de topjaren van de betonwereld. Het bedrijf eist daarom een schadevergoeding van de gemeente. 'Niet nagekomen afspraak gaat Vianen geld kosten' kopt het dagblad De Vijfheerenlanden in 1989. Twee jaar later blijkt dat het gaat om veel geld. De claim bedraagt 117,5 miljoen gulden.

"Je kunt er niet vanuit gaan dat je dat betalen moet. Het moet toch minder worden dan men vraagt. Ik ben er nooit vanuit gegaan dat de gemeente dat zou moeten betalen."

"Zo ver heb ik toen niet gerekend. Het was gewoon een kwestie van: we zien hoe dat proces afloopt."

"Als de rechter beslist dat je moet betalen, dan moet je betalen. Maar op dat moment waren we dat zeker niet van plan. Ik sprak namens de gemeente. En voor een relatief kleine gemeente, zulke grote bedragen... Dat staat in geen verhouding tot waar men dagelijks mee bezig is. Het zijn Amerikaanse toestanden."

Het lukt wethouder Moree in de jaren erna niet om de rechtszaak tegen Niemans Beton tot een einde te brengen. De hand gaat op de knip, want de provincie let extra op de uitgaven van Vianen. De schadeclaim hangt als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de gemeente, tot de rechter in 1993 besluit: Vianen hoeft Niemans Beton niets te betalen. Wethouder Moree gaat dan met pensioen.

Tegen de plaatselijke krant Het Kontakt zegt hij bij zijn afscheid: "Ik heb wel enige tijd zorgen gehad over de gigantische claim Niemans Beton heeft tegen de gemeente Vianen. Gelukkig heeft de rechter ons gelijk gegeven, maar de kou is formeel nog niet uit de lucht. (Niemans Beton gaat immers in hoger beroep, red.). Desondanks heb ik goede hoop dat de claim niet toegekend wordt."

"Ja, die hoop is ijdele hoop gebleken. Dat is heel vervelend, maar het is zo. Ik was redelijk optimistisch, maar kennelijk is het in de loop der jaren niet mogelijk gebleken."

Hij doelt op het vinden van een oplossing. Dat lukt ook de opvolgers van Moree niet. Wethouders en burgemeesters krijgen het dossier onder zich, om het vervolgens steeds weer door te geven aan de volgende. Vele onderzoeken en rechtszaken volgen, tot Niemans Beton tóch gelijk krijgt en - we maken een sprong in de tijd - het proces zich tot nu vooral richt op de hoogte van het schadebedrag.

"Ja, het is... De tegenpartij is geen makkelijke partij. Dat blijkt wel uit de historie, als je die doorleest van de afgelopen dertig jaar. Het is niet een partij die uit is op een compromis. Het was een miljonair tegen een kleine gemeente. En de gesprekken met Niemans... liepen nu niet zo dat je kunt zeggen: laten we op een compromis aansturen. De tegenpartij geeft de indruk van alles of niets."

"Nee. Ja, ik heb 'm één keer ontmoet, geloof ik. Of twee keer. Maar we hebben niet met hem aan tafel gezeten. Nee, nee, dat ging via onze advocaat."

Dinsdag lijkt na meer dan veertig jaar een einde te komen aan de slepende procedure tussen Vianen, inmiddels de gemeente Vijfheerenlanden, en Niemans Beton. Dan bepaalt het gerechtshof in Den Haag hoeveel miljoenen euro's de gemeente aan Niemans moet betalen. "De samenleving heeft ook recht op duidelijkheid in deze zaak", aldus raadsheer Van Sandick tijdens de laatste zitting.

"Ik moet daarnaar kijken als burger, en als burger zeg je: het is geld dat de belastingbetaler moet opbrengen. Het is eigenlijk een vreemde zaak dat het nooit tot een compromis is gekomen. Ik lees dat de gemeente toch aanbod na aanbod heeft gedaan, maar dat dat keer op keer door Niemans is afgewezen."

"Nee. Als ik iets in de krant zie, dan lees ik het. Voor de rest volg ik het niet meer. Dat is me wat te ingewikkeld. Ik hoop op een goede afloop voor de gemeente."

Lachend: "Ik heb niets verbrand. De laatste dossiers die ik nog had, heb ik jaren geleden teruggegeven aan de gemeente: ik heb er niets aan, alstublieft!"

RTV Utrecht heeft over de zaak Niemans Beton versus de gemeente een podcast gemaakt. Luister er hier naar.