zaterdag 5 december 2020, 08.00 uur

Een half jaar na het Black Lives Matter-protest in Utrecht: 'Verandering kost tijd'

Geschreven door
Joost vd Berg

UTRECHT - Op 5 juni staat het Jaarbeursplein in Utrecht vol. Meer dan drieduizend mensen bezoeken de Black Lives Matter (BLM) demonstratie. In heel Nederland zijn soortgelijke protesten, ontstaan na de dood van de Amerikaan George Floyd die door politiegeweld om het leven kwam. Wat heeft de beweging in Utrecht bereikt?

Protest op het Jaarbeursplein op 5 juni 2020. | Foto: RTV Utrecht / Sammie Vries

Een half jaar later lijkt het stil rond BLM in Utrecht. "Maar we hebben niet stilgestaan sinds de protesten", zegt Leroy Lucas, een van de drijvende krachten achter de demonstratie in de stad. Behalve dat er een Utrechts slavernijmonument komt, is het meest concrete wapenfeit: '030%': Een onafhankelijke adviesgroep. De naam is een verwijzing naar de ruim 30 procent inwoners van Utrecht met een multiculturele achtergrond.

Dat de protesten tot nu toe niet tot grote veranderingen hebben geleid, frustreert sommige aanhangers van BLM. Lucas begrijpt dat, maar zegt dat verandering tijd kost, z�ker bij polariserende onderwerpen. Lucas: "Mensen willen niet veranderen en mensen willen niet toegeven dat zij misschien fout waren. Maar daar gaat het niet om, we zouden allemaal tegen discriminatie moeten zijn."

Leroy Lucas | Foto: RTV Utrecht / Robert Jan Booij

Verandering kost tijd, zegt ook Wethouder Linda Voortman. Zij houdt zich onder meer bezig met inclusiviteit in de stad en verwijst naar de gemeente zelf, die probeert het personeelsbestand een weergave te laten zijn van de samenleving. "Maar we kunnen niet zomaar mensen gaan ontslaan om plek te maken voor anderen."

Dus doet de gemeente eerst onderzoeken en zijn er vergaderingen, planningen, trainingen, actieplannen. Uiteindelijk moet dat leiden tot verandering.

Dat die verandering nodig is bij de gemeente, beaamt Voortman. "Zeker als je kijkt boven in de organisatie, daar is het niet divers genoeg." Een actieplan moet dat aanpakken. Bij het aannemen van nieuwe collega's en ook in wat Voortman de cultuur van de gemeente noemt. "Het gaat er vooral om dat mensen voelen dat er ruimte is voor verschil."

Hardheid
De Utrechtse Jacobikerk hield afgelopen woensdag een debat over een inclusieve toekomst. Een van de sprekers is diversiteitsexpert Talitha Muusse. Zij zegt voorafgaand aan het gesprek te hopen op een open en genuanceerd gesprek.

Dat zegt ze bewust. "Ik zie toch bij Akwasi en andere activisten een soort verbolgenheid, een hardheid richting de witte Nederlander die het niet begrijpt. En andersom is dat ook zo, bij de Zwarte Pieten-discussie bijvoorbeeld." En de media versterkt dat, zegt Muusse. "Je moet dit soort thema's in rust met elkaar bespreken, beschouwend te werk kunnen gaan en de wil hebben om elkaar te begrijpen."

Muusse ziet ook andere oorzaken voor het uitblijven van concrete veranderingen. Daar kan BLM voor een deel niks aan doen: corona verstoorde het momentum van de beweging.

Focussen op oplossingen
Maar BLM laat zelf ook steken vallen. De beweging is niet goed georganiseerd, zegt Muusse. "Dat zie je bij veel bottom-up bewegingen die ontstaan op social media." Het gebrek aan organisatie zorgt dat de meest activistische organisaties zoals Kick-Out Zwarte Piet de meeste sprekers trekken. "Die gaan elkaar een beetje ophitsen tot extreme uitingen, met als dieptepunt 'ik sla Zwarte Piet in elkaar'."

Het grootste manco is het gemis aan concrete doelstellingen. "Politiegeweld zoals in Amerika hebben we hier niet." Ze ziet daarom veel liever dat BLM zakelijker gaat handelen. De emotie moet uit het debat: minder idealisme, meer pragmatisme. "Concrete dingen zoals stagediscriminatie, ongelijkheid in het onderwijs. Daar kan je oplossingen voor bedenken. Dan denk ik van: focus je energie daarop."

"Ik vind niet dat je kunt zeggen dat het te idealistisch is", zegt wethouder Voortman. Zij wijst op de denktank die is ontstaan na de protesten en in Utrecht zijn volgens haar aanwijsbare stappen gezet. "Ik heb het idee dat de organisatoren hier ook kijken: hoe nu verder?" Verandering is een continu proces en Voortman denkt dat over een jaar de resultaten duidelijker zichtbaar zijn.

Symboliek
Leroy Lucas heeft in elk geval nog genoeg dingen die hij veranderd wil zien. De Zwarte Pieten-discussie is volgens de activist al een gepasseerd station, maar het volgende dat wat hem betreft moet sneuvelen: 'foute' straatnaambordjes, vooral in Lombok.

Ik kan geen enkel argument vinden om dat te veranderen"
Talitha Muusse over 'foute' straatnaambordjes

"J.P Coen heeft gewoon genocide gepleegd. Waarom is het zo moeilijk te begrijpen dat zo'n persoon geen bord mag hebben? Het is een symboliek die als een kers op de taart zit van het institutionele racisme dat we hier in de stad hebben."

Muusse snapt daar niks van. "Ik kan geen enkel argument vinden om dat te veranderen, misschien mis ik een emotioneel gen." De bordjes zijn volgens de diversiteitsexpert overblijfselen uit een andere tijd. Honderd jaar geleden waren de bordjes geaccepteerd, daar valt van te leren. "Voeg dan nieuwe helden toe, daar ben ik wel voor."

De gemeente is niet van plan die straatnaambordjes te veranderen. Er loopt wel een onderzoek naar het slavernijverleden van de stad. "Dat gaat breder dan straatnaambordjes", vertelt Voortman. De donkere verhalen achter de straatnamen worden bovendien belicht door gidsen van de Bitterzoete Route. "Daar is veel animo voor."

De straat onder straatnaamborden in Lombok werden in juli beklad door activisten. | Foto: RTV Utrecht

"Oma zei altijd: the fish rots from the head down", zegt Lucas. Verandering moet beginnen bij machthebbers, bij de overheid. Hij kan zo tien onderwerpen noemen waar verandering nodig is. Waarom zit er bij instellingen als Tivoli niemand met een biculturele achtergrond in het bestuur? Waarom voelen Islamitische jongeren uit bepaalde wijken zich niet welkom in de binnenstad? "Ik constateer een onbalans. Dan is het wat mij betreft aan de politiek om daar wat van de zeggen en daar een mening over te hebben."

Muusse ziet weinig emotionele betrokkenheid in de politiek, deels door een gebrek aan representatie. In de Tweede Kamer zit niemand met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond, in de regering zit nauwelijks diversiteit. "Het zou heel anders zijn als de top van de ministeries en de regering niet helemaal wit zouden zijn."

Wethouder Linda Voortman. | Foto: GroenLinks

De politiek wil wel, zegt wethouder Voortman. Althans die in Utrecht. Een woordvoerder van de wethouder breekt in tijdens het gesprek. Ze zegt dat de gemeente het niet alleen kan, en ook partners nodig heeft. Voortman haakt meteen in. "We willen ook graag een pact ontwikkelen, hebben partijen uit de stad nodig. Je moet het samen doen."

Als de protesten iets hebben gedaan is het anti-discriminatie hoog op de agenda zetten. Het verlangen naar verandering is er. Na alle onderzoeken en het maken van plannen breekt binnenkort de tijd aan om �cht iets te bewerkstelligen. Leroy Lucas. "We zijn niet tevreden want we zijn er nog lang niet."

Hieronder is het debat in de Jacobikerk terug te kijken.