Kerst in ziekenhuizen in coronatijd: 'Niemand wil hier zijn, maar we maken er gewoon wat van'

PROVINCIE UTRECHT - Kerst doorbrengen in een ziekenhuisbed is voor veel patiënten al lastig genoeg, maar de coronacrisis maakt het nog moeilijker. Het bezoek is beperkt, veel kerstactiviteiten kunnen niet doorgaan, en de anderhalvemeter-regel en mondkapjes creëren afstand tussen medewerkers en patiënten. "Je kunt niet even naast iemands bed zitten en zijn hand vasthouden."
Medewerkers van ziekenhuizen zien hoe groot de impact van de crisis is op de beleving van kerst dit jaar, zowel voor patiënten als voor medewerkers. "Wij hebben geschoven met bedden om zoveel mogelijk patiënten te kunnen helpen. Daardoor vier je als medewerker kerst op andere afdelingen met collega's die je niet kent of alleen in de wandelgangen hebt gezien", vertelt Rianne Maasse. Zij werkt al bijna 25 jaar als verpleegkundige interne oncologie en als zorgcoördinator bij het Diakonessenhuis in Utrecht.
Rianne Maasse: "De werkdruk is sowieso al hoog"
Rianne Maasse: "De werkdruk is sowieso al hoog" © Diakonessenhuis
"Het verhuizen van de patiënten naar andere afdelingen vergt flexibiliteit van het zorgpersoneel. De werkdruk in de zorg is sowieso al hoog, maar nu zijn bedden extra kostbaar. Dus vragen we ons ook continu af of de patiënten die er zijn er móéten zijn. Die druk voel je. En dan hebben we nog collega's die zélf getroffen zijn door het coronavirus."

Impact voor patiënten

Waar patiënten met kerst meestal extra bezoek mogen ontvangen, is de regel nu in veel ziekenhuizen dat er maar één keer per dag één bezoeker maximaal één uur mag komen. "Voor veel patiënten is kerst dit jaar een eenzaam gebeuren. Medewerkers geven hen wel aandacht, maar het is anders dan anders", zegt Tim Driessen, geestelijk verzorger bij het Meander Medisch Centrum in Amersfoort.
Mondkapjes versterken de afstand, want de patiënt ziet je mimiek niet. Bij covidpatienten hebben we ook nog een bril op.
Tim Driessen, geestelijk verzorger Meander Medisch Centrum
Normaal gesproken is er in dit ziekenhuis in de week voor kerst een kerstconcert, waarbij een orkest of een koor wordt uitgenodigd om in de foyer te spelen voor patiënten en medewerkers. Op kerstavond is er een feestelijke bijeenkomst. En op kerstochtend is het ieder jaar traditie om 's ochtends langs de afdelingen te gaan met alle medewerkers die het leuk vinden om kerstliedjes te zingen voor patiënten.
Toch ziet Driessen dat juist nu in deze coronatijd veel mensen het relativeren. "Niemand wil hier natuurlijk zijn. Eergisteren was ik bijvoorbeeld op bezoek bij een patiënt. Ik liet vallen dat kerst voor de deur staat. Hij zei: 'Kan me geen bal schelen.' Hij heeft een week of drie op de IC gelegen, de dood in de ogen gekeken. Díé dag was hij pas naar de verpleegafdeling gebracht. Mensen zijn dan allang blij dat ze nog leven, en dat hun familie er is. En dan zie je wel wat de impact is van de coronacrisis."
Geestelijk verzorger Tim Driessen: "Niemand wil hier natuurlijk zijn"
Geestelijk verzorger Tim Driessen: "Niemand wil hier natuurlijk zijn" © Meander Medisch Centrum
Ook Maasse merkt dat mensen nu meer dan anders de behoefte hebben om met kerst thuis te zijn. Het is niet alleen de beperkte bezoekregeling en het ontbreken van activiteiten die het volgens haar verdrietig maken, maar ook de afstand tussen zorgpersoneel en patiënten: "Vorig jaar kon ik nog bij een patiënt op bed zitten, een hand vasthouden. Nu niet. En mondkapjes versterken die afstand, want de patiënt ziet je mimiek niet. Bij covidpatienten hebben we ook nog een bril op."

'Toch nog een beetje kerst'

Ondanks alle beperkingen hopen ziekenhuismedewerkers toch nog het kerstgevoel bij de patiënten te kunnen brengen dit jaar. Het kerstdiner gaat in ieder geval gewoon door. Frans Veltien, souschef bij het Universitair Medisch Centrum in Utrecht, staat ons te woord vanuit de keuken. "Voor mij is het niet anders dan andere jaren. We proberen om een zo goed, mooi en aantrekkelijk mogelijke maaltijd te creëren. Toch nog een beetje kerst voor de mensen hier."
"Van tevoren zitten we dan met de koks aan tafel en denken we na over wat we dit jaar kunnen gaan maken, en of dat haalbaar is." Wat er deze kerst op het menu staat: onder andere gebakken zalm met cranberrysaus en rode kool met appel. "Al vormen de verschillende diëten wel een uitdaging", voegt hij daaraan toe. "We proberen wel dezelfde trend door te zetten, dus een gerecht te verzinnen dat je kan aanpassen aan het betreffende dieet, bijvoorbeeld gemalen voeding of mixvoeding."
Bij het Meander Medisch Centrum in Amersfoort hebben de geestelijke verzorgers de koppen bij elkaar gestoken om na te denken over hoe ze dit jaar in het ziekenhuis stil kunnen staan bij kerst. "Omdat we nu niks konden organiseren, hebben we een soort kerstgroet laten ontwikkelen, een interactieve kaart die je uit kan vouwen, vertelt Driessen. "Daar doen we een led-waxinelichtje in. Gisteren uitgedeeld aan patiënten en overal in het ziekenhuis neergezet voor de medewerkers."
De kerstkaart van het Meander Medisch Centrum
De kerstkaart van het Meander Medisch Centrum © Meander Medisch Centrum
"Die kaart verwijst naar een playlist, een podcastserie en een website. De medewerkers van het ziekenhuis konden van tevoren een lied doorgeven waarmee ze de mensen een hart onder de riem willen steken. De podcast gaat over betekenisvolle momenten in het werk van het personeel. En we hebben een website ontwikkeld met teksten zoals blogs, muziek en manieren om te ontspannen."
Bij het Diakonessenhuis in Utrecht kregen patiënten en medewerkers onlangs tekeningen van zo'n 800 basisschoolleerlingen uit de omgeving. "Daar is heel erg enthousiast op gereageerd. Het is jammer dat de kinderen niet konden zien hoe dankbaar iedereen was", aldus verpleegkundige en zorgcoördinator Maasse. Ook is het ziekenhuis net als andere jaren in kerstsferen gehuld met mooi versierde bomen. We proberen er sowieso wat van te maken. Normaal gesproken hebben we bijvoorbeeld met de collega's ook een gezamenlijk kerstontbijt - bij drukte doen we het 's middags - waarbij we allemaal iets lekkers meenemen. Dat zit er nu ook niet in."

Werken met de feestdagen

Naast de afstand tussen medewerkers en patiënten, wijst Maasse op de impact van de crisis voor collega's onderling. "We missen elkaar ongelofelijk. Normaal gesproken gingen we soms met de collega's van de dagdienst aan de overkant een drankje doen na een hectische dag. Dat kan nu ook niet. Vorige week hebben we tijdens de afdelingsvergadering via een soort Zoom een escape room gespeeld. Dat was erg leuk."
Ook souschef Veltien wijst op de goede werksfeer in het UMC. "We hebben een leuk team, en er is grote bereidheid om nu te werken met de feestdagen." Het enige is dat samen koken in coronatijd soms wel lastig kan zijn: "De een werkt iets eerder, de ander wat later, om botsingen in de keuken te voorkomen."
Het is dit jaar zijn laatste jaar en daarmee ook zijn laatste kerst bij het UMC. Na 40 jaar zit het erop voor de souschef, hij gaat met pensioen. "Het was een bizar jaar. Ik heb maar één vakantiedag gehad dit jaar, dus ik ben nu wel heel hard aan vakantie toe."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.