Helft Utrechtse gemeenten ziet geen plek voor extra asielopvang, crisisopvang dreigt

PROVINCIE UTRECHT - Zeker de helft van alle gemeenten uit de provincie Utrecht ziet op dit moment geen mogelijkheid om een extra opvanglocatie te openen voor asielzoekers. Dat blijkt uit een rondgang van RTV Utrecht langs alle 26 Utrechtse gemeenten. Eind vorig jaar deed het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) een dringende oproep aan gemeenten om te zoeken naar locaties voor noodopvang, omdat er snel extra opvangplekken nodig zijn.
In Nederland moeten er met spoed 5000 bedden gerealiseerd worden om asielzoekers van onderdak te kunnen voorzien. Dat aantal is verdeeld over alle twaalf provincies in het land. Voor Utrecht betekent het dat er in de provincie 417 plekken gerealiseerd moeten worden. Die opdracht is niet vrijblijvend: mochten de gemeenten in onze provincie er samen niet uitkomen, dan kan het COA zelf locaties aanwijzen waar het asielzoekers op kan vangen.
Vluchtelingen die in Nederland aankomen, worden opgevangen en starten een asielaanvraag. Daarmee heten ze asielzoeker. Vervolgens beoordeelt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of ze recht hebben op asiel. Als de IND asiel verleent, krijgt de asielzoeker een verblijfsvergunning van vijf jaar en de titel statushouder. De gemeente krijgt ieder jaar de opdracht om een aantal statushouders te huisvesten: dat heet de taakstelling.

Nood is hoog

De oproep van het COA is dringend, omdat de bestaande opvanglocaties in asielzoekerscentra inmiddels vol zitten. Dat komt onder meer door vertraging bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) bij het verwerken van asielaanvragen en omdat de doorstroming van statushouders naar een passende woning stroperig verloopt. Daardoor blijven plekken in de opvanglocaties langer bezet.
Het COA en de provincie zoeken daarom zo snel mogelijk tijdelijke locaties in commercieel vastgoed als hotels, conferentieoorden of terreinen waar woonunits kunnen worden geplaatst. Daarnaast wordt gekeken of de huidige logeerregeling en bepaalde kwaliteitseisen in de huidige opvanglocaties tijdelijk versoepeld kunnen worden. Ook hoopt de landelijke regering met een financiële stimulans gemeenten te motiveren vergunninghouders eerder te huisvesten, zodat er meer ruimte in de opvanglocaties vrijkomt.

'Terugdringen tekort lukt maar zeer beperkt'

"We zijn al ruim een jaar bezig met terugdringen van het tekort aan opvangcapaciteit", laat woordvoerder Leon Veldt van het COA weten. "Dat lukt maar in zeer beperkte mate." Daarmee is de situatie zo nijpend dat de provincie en de gemeenten dus voor de opgave staan om op korte termijn sowieso 417 opvangplekken te realiseren. De locaties moeten snel beschikbaar zijn en minimaal tot het einde van dit jaar te gebruiken zijn.
Wat de vraag van het COA extra lastig maakt, is dat de organisatie op zoek is naar redelijk grote locaties waar minimaal 100 mensen in passen. Die locaties moeten volgens de provincie "in de komende weken beschikbaar zijn" tot in ieder geval juni dit jaar, en er kan niet speciaal voor worden gebouwd. Tegelijkertijd laat de provincie aan RTV Utrecht weten dat de afronding van de inventarisatie nog weleens maanden zou kunnen duren.

Rondgang laat weinig opvangmogelijkheden zien

Uit een rondgang van RTV Utrecht blijkt nu dus dat in ieder geval de helft van de gemeenten in onze regio geen ruimte ziet om asielzoekers op korte termijn te huisvesten. "Op dit moment heeft het COA in de gemeente Utrecht geen locaties voor opvang in beeld", laat de gemeente Utrecht bijvoorbeeld weten. "Helaas heeft de gemeente Bunschoten geen mogelijkheden om extra opvanglocaties voor asielzoekers te creëren", stelt ook Bunschoten.
Wethouder Peter van Asselt (CDA) uit Bunschoten over het opvangverzoek van het COA
Het grootste deel van de andere helft van de gemeenten laat weten nog bezig te zijn met het onderzoek naar opvanglocaties. "Het resultaat van de inventarisatie zullen we naar de provincie sturen", aldus Houten. En Bunnik: "Wij zijn nog bezig en inventariseren ook breder de behoefte aan bijvoorbeeld sociale woningbouw. We weten nog niet wanneer de inventarisatie gereed is en goedgekeurd."
Slechts een handjevol gemeenten zegt eventueel locaties beschikbaar te hebben, al gaat dat ook vaak gepaard met een aantal mitsen en maren. "Mocht er in Eemnes wel een locatie geschikt en haalbaar zijn, dan is het aantal nader te bepalen, maar uiteraard passend bij de omvang van Eemnes, als het zover komt. Dus het zal hooguit gaan om een kleine en tijdelijke noodlocatie", stelt Eemnes bijvoorbeeld. De opvang van minimaal honderd mensen lijkt daarbij uitgesloten.

Vijfheerenlanden en Utrechtse Heuvelrug

Alleen de gemeenten Vijfheerenlanden en Utrechtse Heuvelrug zijn op dit moment behoorlijk uitgesproken over hun inzet om extra opvang te realiseren. Zo liet Vijfheerenlanden ook al aan hun inwoners weten dat het drie locaties op het oog had, waarvan een mogelijke opvanglocatie in Leerdam al snel afviel.
Burgemeester Frits Naafs van Utrechtse Heuvelrug stelde vorige week in de raadsvergadering dat het een voorstel aan de provincie heeft gedaan. "Wij zijn wellicht wel bereid meer asielzoekers op te vangen in het azc (in Leersum, red.)", zei hij. "Het is van ons van belang dat bij dat aanbod wel een balans wordt gevonden tussen de asielopvang en de taakstelling (van huisvesting statushouders, red.)."
Verantwoordelijk wethouder Cees Taal (PvdA) van Vijfheerenlanden hoopt dat meer gemeenten in de provincie meedenken over opvanglocaties. "Wij hebben een zeer intensieve inventarisatie gedaan. En ik roep andere Utrechtse gemeentes op om ook opties te laten zien. Anders kan het leiden tot crisisopvang die we door het COA opgelegd krijgen, dat lijkt mij niet verstandig. Dan kan het COA bijvoorbeeld een pand opkopen en daar asielzoekers in zetten."
Burgemeester Frits Naafs van Utrechtse Heuvelrug: 'Gemeenten blijven op hun handen zitten'
Ook de Utrechtse Heuvelrug onderstreept dat. "Er komt weinig concreet aanbod behalve vanuit de gemeente Vijfheerenlanden", stelt burgemeester Naafs. "Wij doen al jaren waar we goed in zijn met de opvang in het azc in Leersum. Maar ja, de andere gemeenten in de provincie Utrecht blijven dan toch een beetje op hun handen zitten."
De wethouder van Vijfheerenlanden onderstreept een gevoelig punt: als de Utrechtse gemeenten niet op korte termijn aan die 417 opvangplekken weten te komen, kan het zomaar zijn dat er van bovenaf opvanglocaties worden aangewezen. In de brief van de Provincie Utrecht aan de gemeenten staat geschreven dat als het COA er niet in slaagt met noodopvang de situatie onder controle te krijgen, dan kan er een situatie ontstaan als tijdens de hoge asielinstroom van 2015-2016 tijdens de vluchtelingencrisis. Toen moest het COA zoveel mensen opvangen dat de organisatie mensen huisvestte in onder andere sport- en evenementenhallen.

Permanente huisvesting van statushouders

De zoektocht naar mogelijkheden voor noodopvang staat ook nog eens onder druk door de flink verhoogde taakstelling als het gaat om het huisvesten van statushouders, waar gemeenten ook oplossingen voor moeten vinden. Iedere gemeente krijgt halfjaarlijks te horen voor hoeveel statushouders een vast woonverblijf geregeld moet worden. Voor de provincie Utrecht is de totale taakstelling voor het eerste halfjaar van 2021 twee keer zo hoog als het laatste halfjaar van 2020.
Gemeenten laten aan RTV Utrecht weten dat zij het lastig vinden om aan die verhoogde taakstelling te kunnen voldoen. "We hebben de provincie schriftelijk laten weten dat wij ons richten op onze taakstelling vergunninghouders", stelt bijvoorbeeld de gemeente Stichtse Vecht. "Dat is al een hele opgave, gelet op de verhoging van de taakstelling in 2021." En de gemeente IJsselstein stelt dat ook voor hen de taakstelling verdubbeld is ten opzichte van vorig jaar: "Dit levert grote druk op de toch al krappe sociale huursector."
De gemeente Veenendaal stelt dat de lockdown op dit moment ervoor zorgt dat het niet mogelijk is om beschikbare woningen in te richten. "Zodra dit wel weer mogelijk is en ook nareizigers weer voor gezinshereniging naar Nederland kunnen reizen, verwachten wij de taakstelling alsnog in 2021 te vervullen." De meeste gemeenten hebben ondanks de verhoogde druk toch vertrouwen dat het hen in 2021 wel lukt aan de taakstelling te kunnen voldoen.
Om de gemeenten tegemoet te komen heeft het Rijk ondersteuning aangeboden. Bijvoorbeeld in de vorm van een financiële bonus bij tijdige huisvesting en ook ondersteuning bij het creëren van tussenvormen voor huisvesting. Als laatste wordt er nog gekeken of de extra huisvesting van vergunninghouders afgetrokken kan worden van de 417 plekken voor asielopvang die op korte termijn moet worden gerealiseerd, een optie waar Utrechtse Heuvelrug nadrukkelijk naar kijkt.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.