Tussen pispotten en etensresten ontstaat een kijkgaatje in Utrechtse geschiedenis

Het bijzondere van het Vrouwjuttenhof is dat hier sinds de tijd van de Romeinen menselijke activiteit is geweest. Op andere plekken verstrijkt er nog wel eens een eeuwtje zonder invloed van de mens. Wie hier een schep in de grond zet, graaft letterlijk de geschiedenis in en heeft kans om via oude pispotten, botresten, persoonlijke schatten en afval meer te weten te komen over wie de oude bewoners waren.

Bij veel projecten krijgen archeologen maar een 'klein kijkgaatje' in de geschiedenis vertelt Jordanov. Als ergens een schuur of kelder wordt gebouwd krijgen archeologen soms de kans om een op een klein oppervlak onderzoek te doen, het onderzoek gaat dan in de regel niet dieper dan de bouwwerkzaamheden. Dat onder het appartementencomplex aan het Vrouwjuttenhof ook een parkeergarage komt biedt de kans om op een groot terrein onderzoek te doen en ook nog eens diep.

In oranje overall en met een bouwhelm op haar hoofd geeft hoofdonderzoeker Jordanov aanwijzingen aan de bestuurder van een graafmachine. "Het is belangrijk dat we goede machinisten hebben, met een beetje interesse in wat we doen", zegt ze. De machinist moet het geduld opbrengen om met de precisie van een chirurg grondlaag voor grondlaag te verzetten om zo geen mogelijke vondsten over het hoofd te zien.

Na elke verwijderde bodemlaag spit de archeoloog door een verse laag blootgelegde grond. Als ze iets denkt te zien wenkt ze met een vuile hand en roodgelakte nagels een collega met een metaaldetector.

Jordanov en haar team zoeken in de bouwput naar puzzelstukjes van een puzzel waar ze maar gedeeltelijk van weten hoe die eruit ziet. Dankzij historische bronnen weten ze dat hier vanaf ongeveer de 16e eeuw is gebouwd en dat er tot aan de 19e eeuw ongeveer twaalf huizen zijn stonden. Jordanov: "Maar daar kunnen ook nog bijgebouwen tussen zitten."

De onderzoekers hebben in de week dat ze bezig zijn al verschillende putten gevonden, waaronder een aantal beerputten. "Alles werd er ingegooid', zegt Jordanov. Van poep en plas tot etensresten en ander afval. "Er komen straks veel pispotten uit. Die werden bij een kleine beschadiging al weggegooid."

Het veldwerk neemt nog niet de helft van de tijd van de archeoloog in beslag. Als straks de gevonden beerputten zijn leeggetrokken en alle vondsten van het hele terrein in zakken zijn meegenomen begint de volgende fase. Dan moet met de gevonden puzzelstukjes de puzzel worden gelegd.

Als die puzzel af is, wat zien we dan? "We zijn vooral benieuwd naar de sociale achtergrond van de mensen die hier woonden", zegt de archeoloog. Van het Vrouwjuttenhof is al bekend dat er bijvoorbeeld een metselaar, een koopman en een rentenier met de naam Achterberg woonden.

Vondsten kunnen het beeld dat er al is nuanceren. Zijn er bijvoorbeeld dure spullen uit het buitenland? Aten de bewoners exotische producten zoals granaatappels, vijgen en paradijskorrels? Met behulp van koolstofdatering kan met een precisie van tien jaar worden onderzocht hoe oud bijvoorbeeld etensresten zijn.

Een van de archeologen schraapt zand en vuil van een bakstenen muurtje. Ze vond al een aantal resten van iets dat lijkt op een kom of een schaal, maar ook de muren en funderingen kunnen veel vertellen. Zit er veel hergebruikt materiaal in de fundering en lijkt de manier van bouwen slordig? Grote kans dat er niet heel planmatig werd gebouwd, vertelt Jordanov. Is er juist netjes gebouwd dan is waarschijnlijk beter nagedacht over de wijkindeling.

Over een paar weken denkt Jordanov op Romeinse resten te stuiten. Wil je het onderzoek blijven volgen? Hoofdonderzoeker Mina Jordanov schrijft elke week een update op de website van archeologisch onderzoeksbureau RAAP.