Lokprofielen zijn niet helemaal nieuw, wel omstreden: 'Grens met uitlokking moet worden bewaakt'

© ANP
LOENEN AAN DE VECHT - Het is geen onomstreden methode. Toch zet het OM voor het eerst lokprofielen in om mensenhandel in de jeugdprostitutie te bestrijden. "We willen hiermee laten zien dat het niet risicovrij is. Heb je nu net de pech dat je een afspraak maakt met een lokprofiel, ben je voor ons aan de beurt", zegt landelijk officier mensenhandel van het OM, Warner ten Kate. Hoe werkt dat, juridisch gezien? En heeft dit gevolgen voor de rechtspraak in de toekomst?
Vandaag werd bekend dat een 54-jarige man uit Loenen aan de Vecht is aangehouden na de inzet van zo'n online lokprofiel. Politie en OM opereerden onder de naam 'Levi' op chatsites en seksmarktplaatsen. Levi is een niet bestaande jongen, maar een virtuele creatie. In het programma 'Jojanneke uit de prostitutie' geeft het OM daar vanavond meer uitleg over.

Niet helemaal vernieuwend

Het OM wil met de berichtgeving en de aanhouding in ieder geval één ding duidelijk maken: seksuele uitbuiting is niet zonder risico's, justitie zit er bovenop. "Ik begrijp dat ze aandacht willen vestigen op deze opsporingsmethode, maar ik vind het niet zo vernieuwend als het OM het doet voorkomen", zegt strafrechtadvocaat Michael Berndsen, gespecialiseerd in cybercriminaliteit. "Wat hier nieuw is, is dat je het ziet bij voorbereidingshandelingen van seksuele uitbuiting. Maar het principe kennen we al langer."
Zo wordt er bijvoorbeeld al langer gebruik gemaakt van de 'lokpuber', een tiener die door de politie ingezet wordt om alcohol te gaan kopen en op die manier overtreders van de drankwetgeving te betrappen. En ook de lokfiets is een bekend begrip: regelmatig zet de politie fietsen met een trackingssysteem in om fietsendieven in de kraag te kunnen vatten.

Zedenzaken: is een lokprofiel juridisch houdbaar?

In oudere wetgeving zorgde een lokprofiel in zedenzaken soms voor problemen. "Het was de vraag of het juridisch houdbaar was om een nepprofiel te maken, omdat het kind in werkelijkheid niet bestond, maar een meerderjarige rechercheur was. Dan zou er mogelijk geen sprake zijn van het strafbaar proberen te maken van een seksafspraak met een minderjarige", legt Berndsen uit.
Op 1 maart 2019 is daarom de Wet Computercriminaliteit III in werking getreden. "De strafbaarheid is nu met zoveel woorden uitgestrekt tot: 'Iemand die zich, al dan niet met een technisch hulpmiddel, waaronder een virtuele creatie van een persoon, voordoet als' iemand onder de zestien." Precies wat het OM met het lokprofiel van Levi doet, dus.

Uitlokking: maakt gelegenheid de dief?

Maar de juridische discussie gaat vaak nog verder dan dat. Want is er in zo'n geval geen sprake van uitlokking door het OM of de politie? "Dat hangt heel erg af van de omstandigheden. De vraag die de rechter dan moet beantwoorden, is of het nepprofiel de verdachte tot andere handelingen heeft gebracht dan waar zijn opzet op was gericht."
Zo kun je je bijvoorbeeld afvragen of een fiets, die midden in een woonwijk staat en niet op slot is gezet, een vorm van uitlokking is. Want: maakt de gelegenheid hier niet de dief? "Maar zelfs dat mocht", zegt Berndsen. "In de regel keuren rechters de inzet goed". Het OM heeft al laten weten de rechtszaak over deze nieuwe lokmethode "met vertrouwen" tegemoet te zien. "Het is afwachten hoe de rechter de zaak zal beoordelen. We moeten alles uit de kast halen om aan Nederland duidelijk te maken dat dit echt niet door de beugel kan", aldus het OM.

Pedojagers

De uitlokking-discussie doet denken aan de zogeheten 'pedojagers', een groep die zich online uitgeeft voor minderjarige meisjes. Naar eigen zeggen worden ze dan benaderd door mannen die een afspraakje willen. "Een afspraak is nooit op ons initiatief", zei een anoniem lid van deze groep in november tegen RTV Utrecht.
Minister Grapperhaus, politie en Openbaar Ministerie deden enkele maanden geleden nog een "dringende oproep" om te stoppen met pedojagen. Waarom geldt dat voor het OM dan niet?
"Het is onwenselijk dat burgers dit zelf doen", zegt Berndsen. "Het kan ook leiden tot eigenrichting. In principe is het aan politie en justitie om de rechtsorde te handhaven en daar hebben ze vergaande bevoegdheden toe. Voor politie en justitie is alles nu geregeld in de wet, en zij kunnen dit binnen de grenzen van uitlokking en andere strafrechtelijke basisprincipes toepassen."

Preventief effect

Hij verwacht dan ook dat het gebruik van dit soort lokprofielen veel vaker ingezet gaan worden. "Dit is een gemakkelijke manier voor politie en justitie om zicht te krijgen op dit soort verdachten en dit type criminaliteit. Bovendien gaat er misschien een preventief effect vanuit, waardoor mensen beseffen dat achter zo'n profiel misschien een rechercheur zit. Maar als advocaat benadruk ik dat de grens met uitlokking goed moet worden bewaakt."
Het programma Jojanneke uit de prostitutie is vanavond om 21.15 uur te zien op NPO 3.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.