De geboortegrond van Utrecht zit verstopt in een stoffige kelder, maar niet lang meer
UTRECHT - De toegangspoort naar het smalle steegje van Paleis Lofen is een paar minuten open als een nieuwsgierige man met een kind aan zijn hand een kijkje komt nemen. Hij wordt weggestuurd, want de restanten van het Utrechtse paleis zijn nu nog voor publiek gesloten. DOMunder wil daar zo snel mogelijk verandering in brengen.
De toegangspoort naar het voormalige paleis zit ingeklemd tussen een hotel en een sieradenwinkel. "Met DOMunder hebben we al ervaring om vijf meter onder de grond geschiedenis zichtbaar te maken", vertelt projectleider Tijn Pieren. Eigenaar Stadsherstel Utrecht wil nu dat hetzelfde gebeurt met de ondergrondse restanten van Paleis Lofen tussen de Oudegracht en het Domplein. Zodra de vergunningen rond zijn, begint DOMunder met een verbouwing om de kelders toegankelijk te maken voor publiek.
Pieren geeft een pilaar in de hoek van de kelder een paar liefkozende tikken met zijn platte hand. "Door de pilaren kan je het jaar 1122 aanraken." De pilaar is straks het hoogtepunt van een bezoek aan de restanten van het paleis, de meest tastbare herinnering van een lang vervlogen tijd.
Het is moeilijk voor te stellen hoe het paleis eruit heeft gezien. De keldervloer is anderhalve meter verhoogd ten opzichte van de paleisvloer waardoor het krap aanvoelt en de ruimte is opgedeeld in verschillende kleine kelders. Bovendien staan we nu in een bedompte kelder, terwijl dit vroeger de begane grond was van het paleis. Het Domplein is in de loop der tijd twee meter hoger komen te liggen.
De geboorte van Utrecht
In de 900 jaar die zijn verstreken is het paleis verdrukt tussen de almaar groeiende stad. Een smalle toegangspoort aan de Vismarkt herinnert nog aan het werkpaleis van Keizer Hendrik V. In die tijd reisde de keizer van paleis naar paleis. In de zes weken per jaar die hij in Utrecht verbleef, ontving hij allerlei mensen die zaken met hem hadden. Na een ruzie met de bisschop kreeg Utrecht in 1122 stadsrechten waarna de stad zich in razend tempo begon te ontwikkelen. Utrecht mocht bijvoorbeeld een stadsmuur bouwen en kreeg een eigen bestuur. "Dat is eigenlijk de geboorte van Utrecht", zegt Pieren. Met Paleis Lofen als kraamkamer.
De paleishallen zijn tegenwoordig kelders en werden jarenlang door bakkerij André & De Laat gebruikt als opslagruimte. Wat de entree moet worden van het bezoekerscentrum is nu nog een ruimte met bakkersfietsen, weegschalen en een paar mysterieuze kisten. In een van die kisten zit een schip van brooddeeg, vermoedt Pieren. "En de bakker heeft ooit de Domtoren van brooddeeg gemaakt, ik hoop dat die hier in zit", zegt hij wijzend op een smalle, hoge kist.
In een andere ruimte is de wijnkelder van de bakker, die ook een restaurant runde. Houten rekken en een aantal stoffige flessen Chateauneuf-du-Pape wijzen nog op het recente verleden. Met het doorbreken van niet-monumentale muren tussen verschillende ruimtes wil DOMunder een looproute creëren. Hoogtepunt is de historische pilaar, de rest van de 'ervaring' wil DOMunder samen met Utrechters vormgeven.
"Erfgoed is van ons allemaal", zegt projectleider Pieren. Hij wil dat de ruimtes zo snel mogelijk coronaproof te bezoeken zijn, zodat alle Utrechters mee kunnen denken over de invulling. Volgend jaar viert Utrecht dat de stad 900 jaar stadsrechten heeft, dan moet Paleis Lofen ook weer open zijn.
