Nieuw onderzoek moet licht schijnen op slavernijverleden Utrecht

© donkerutrecht.nl
UTRECHT - Wat was de rol van bestuurlijk Utrecht in het slavernijverleden van de stad? Dat onderzoekt cultuurhistoricus Nancy Jouwe in opdracht van de gemeente. In juni presenteert ze haar resultaten, maar ze laat nu alvast vallen dat ze hoopt dat haar onderzoek leidt tot méér onderzoeken naar het slavernijverleden. Want ondanks dat veel mensen in eerste instantie aan steden als Rotterdam en Amsterdam denken als het gaat over slavernij, heeft ook Utrecht een slavernijverleden.
"Het onderwerp slavernij is omgeven door een stilte", zegt Jouwe. "In de 20e eeuw hadden we het er eigenlijk gewoon niet over in Nederland. Tegenwoordig zie je een enorme spurt aan aandacht daarvoor. Dus ook onderzoekers zijn meer bezig hiermee en dat is enorm hoopvol." Ze hoopt dat het boek dat in juni uitkomt daar een steentje aan bij zal dragen.

Geschiedenis

Reden dat er steeds meer over slavernij gesproken wordt is volgens Jouwe dat uit steeds meer kanten van de samenleving druk wordt uitgeoefend om het erover te hebben. Die druk komt volgens haar onder meer vanuit gemeenschappen die zich verbonden voelen met het onderwerp, zoals de Afro-Caraïbische gemeenschap. "Zij zien het als onderdeel van hun geschiedenis, maar ze zagen ook dat Nederland het niet ziet als onderdeel van hun collectieve geschiedenis."
"Daar moet verandering in komen en je ziet dat nu langzaamaan gebeuren." Ook de komst van slavernijmonumenten in verschillende steden, waaronder Utrecht in 2023, is een stukje erkenning van de geschiedenis, vindt Jouwe. Daarnaast hebben ook de discussies over Zwarte Piet en de Black Lives Matter-demonstraties een belangrijke rol gespeeld.

Romeinen en Middeleeuwen

Als je kijkt naar de geschiedenis van Utrecht is slavernij niet het eerste wat je te binnen schiet. "Bij Utrecht denken we aan de Romeinen of dat het een middeleeuwse stad was of dat het een religieus centrum was, maar we denken niet aan koloniale aspekten. Het feit dat je daar stadsgeschiedenis van maakt is volgens mij wel belangrijk."
Maar waarom verwachten mensen dat Utrecht geen slavernijverleden heeft? "Het waren niet alleen steden als Rotterdam en Amsterdam die een koloniale geschiedenis hebben", zegt Jouwe. "Het was een landelijk fenomeen. Juist ook steden die niet zozeer direct aan open zee lagen hebben wel degelijk ook profijt gehad van die geschiedenis en ook mee gedaan daaraan."
Utrecht ligt middenin het land en had alleen de Vecht en die was te smal voor vervoer voor schepen van bijvoorbeeld de VOC, die slaven gebruikte en slaventransporten uitvoerde. "Utrecht kon daardoor ook niet helemaal mee, zoals je dat bijvoorbeeld in Amsterdam zag. Maar dat laat onverlet dat er ook wel degelijk handel plaatsvond en investeringen en ook aandeelhouderschap."

Archieven

Voor het onderzoek zijn Jouwe en de andere onderzoekers de archieven ingedoken. "We hebben notariële archieven ingekeken. Zakelijke handelingen werden door notarissen opgetekend en die zijn in die archieven terug te vinden. Ook familiearchieven hebben we veel doorgenomen, want ook familiegeschiedenissen kunnen een licht werpen. En ook de bestuurlijke aspecten van een stad hebben we bekeken."
De vraag of Utrecht bestuurlijk gezien een rol speelde in de slavernij in de stad hoopt Nancy Jouwe in juni te kunnen beantwoorden. Ze hoopt dat het boek met het antwoord op die vraag op 30 juni gepresenteerd wordt, tijdens de Keti Koti-viering. Daarnaast is het de bedoeling dat in die periode ook een theaterproductie uitgevoerd kan worden. "We willen een soort theatrale wandelroute door de stad maken. Ook gaan we weer wandelgidsen uitbrengen met daarin stadswandelingen rondom deze geschiedenis."
Woensdagavond hield Jouwe een online lezing over haar onderzoek naar het Utrechtse slavernijverleden.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.