Vaccintekort, AstraZeneca-gedoe en doelgroepenbeleid: dit is waarom je nog wacht op een prik

PROVINCIE UTRECHT - 33.974 mensen uit onze provincie kregen vorige week een coronavaccin. Daarmee staat het totale aantal provinciegenoten dat een prik heeft gekregen op 197.912. Maar een nog veel grotere groep zit nog altijd te wachten op het vaccin. Veel mensen vragen zich af: kan dat niet sneller? RTV Utrecht sprak met meerdere deskundigen en liep mee met de GGD om die vraag te beantwoorden. Want er komt van alles kijken bij de prik die ons moet verlossen van het coronavirus.
De vaccinatielocatie van de GGD in de Jaarbeurs
De vaccinatielocatie van de GGD in de Jaarbeurs © Marc van Rossum du Chattel
Om maar direct een antwoord te geven: de belangrijkste reden dat het niet sneller gaat met vaccineren, komt door een tekort aan vaccins. In de Jaarbeurs in Utrecht, een van de grotere priklocaties in onze regio, krijgen ze bijvoorbeeld zo'n 1200 vaccins per dag binnen. Maar ze zouden er wel vijf keer zoveel op een dag kunnen zetten.
"We hebben op zich de capaciteit om 1,5 miljoen prikken per week aan te kunnen in Nederland, maar dat halen we niet omdat we simpelweg de vaccins niet hebben", zegt kinderarts-epidemioloog Patricia Bruining van het UMC Utrecht. "Ik zou ook graag morgen m'n prik hebben, maar we moeten ook realistisch zijn. Het gaat zo snel als dat er vaccins binnenkomen."

Lege vaccinatiehallen

Het tekort aan vaccins verklaart ook de soms uitgestorven vaccinatielocaties waar de redactie van RTV Utrecht geregeld foto's van toegestuurd krijgt. "Hoezo full speed vaccinatie?", staat erbij. Ook op de ochtend dat wij gaan kijken bij de vaccinatielocatie in de Jaarbeurs is het rustig. Slechts acht prikkers zijn er nodig om de gegadigden van hun prik te voorzien.
Ook de GGD zou het graag wat drukker zien in de Jaarbeurshal
Ook de GGD zou het graag wat drukker zien in de Jaarbeurshal © RTV Utrecht
De GGD zou het graag anders zien. De afgelopen tijd werden overal ruimtes ingericht om duizenden Utrechters hun prik te kunnen geven, vrijwilligers zijn opgeleid en er wordt zelfs tot laat doorgeprikt. "Het is frustrerend", zegt Gerben van Manen, projectleider 'team vaccinaties' bij de GGD. "We leiden zoveel mensen op en we staan er klaar voor. We zouden ongeveer vijf keer zoveel prikken kunnen zetten, maar op dit moment zijn er gewoon niet meer vaccins beschikbaar."

Geen druppel verspild

Elke dag komen er ongeveer twee kleine pizzadozen binnen. In elke doos passen zo'n 195 flacons. "Uit een flacon haal je ongeveer zes spuiten", zegt Van Manen. Vanwege de schaarste wordt er voorzichtig mee omgesprongen, geen druppel wordt verspild.
Dus als aan het einde van de dag blijkt dat uit een al geopend buisje vloeistof maar één spuit is getrokken, verdwijnt het restant niet in de prullenbak. "Weggooien is geen optie. We kiezen er dan voor om het restvaccin weg te spuiten onder ons personeel wat direct cliëntcontact heeft. De oudste werknemer is het eerst aan de beurt. Doorgaans gaat het trouwens maar om maximaal zo'n vijf spuiten, per dag, per locatie. Maar we plannen zo efficiënt mogelijk zodat we er zo min mogelijk overhouden."
Van depot tot je arm: zo gaat het vaccineren

Gedoe met AstraZeneca

Naast het tekort aan vaccins, liep het hele vaccinatieproces ook flink wat vertraging op door het gedoe met het AstraZeneca-vaccin. Na een prik ontstond bij een hele kleine groep mensen een zeldzame bijwerking die tot bloedproblemen en trombose kan leiden. Tot twee keer toe werd het vaccineren met AstraZeneca stilgelegd. Uiteindelijk werd besloten dat alleen zestigplussers er nog mee geprikt worden.
GGD-arts infectiebestrijding Bas Boogmans: "Je ziet gewoon dat er dan ineens minder vertrouwen is in dat vaccin. Vooral mensen die nu een tweede prik AstraZeneca moeten komen halen, haken af. Komen dus niet meer langs voor een prik. Of ze bellen van tevoren dat ze een ander vaccin willen."
Boogmans vindt vooral dat de communicatie over het vaccin beter had gekund. "Het had eenduidiger gemoeten en met meer informatie over wat de bijwerkingen daadwerkelijk zijn. Je zou niet willen dat er straks een goed werkend vaccin (zoals AstraZeneca) in de koelkast blijft liggen, omdat mensen er aan twijfelen of er vragen bij hebben."

Doelgroepenbeleid

Het gedoe met AstraZeneca heeft daarnaast de druk op de andere vaccins alleen maar groter gemaakt. En er werd al flink gevochten om de vaccins. Want wie mocht er nou eerst? IC-artsen, politiemedewerkers, huisartsen, chronisch zieken, docenten: allemaal wilden ze voorrang krijgen in het stappenplan van de overheid.
GGD-arts infectiebestrijding Boogmans denkt dat het beleid waarbij verschillende groepen mensen voorrang op een prik krijgen het er allemaal niet duidelijker op maakt. "Ik zou er voor pleiten om gewoon weer echt alleen van oud naar jong gaan prikken. De allergrootste voorspeller of mensen ziek worden is toch nog steeds de leeftijd. Er zijn nu veel te veel subgroepen. Natuurlijk zijn er mensen, met een ernstige afweerstoornis, die voorrang moeten krijgen. Maar er zijn nu teveel subgroepen."
Duizenden Utrechters kregen al een prik
Duizenden Utrechters kregen al een prik © RTV Utrecht

Afspraak maken

En dan is er nog dat callcenter. Wie aan de beurt is voor een prik moet daarvoor vaak een afspraak maken. Per post krijg je daarover bericht van het RIVM. Vervolgens kun je bellen voor een prikafspraak. Er gaan verhalen de ronde van mensen die uren in de wacht staan en dus überhaupt lastig een afspraak kunnen maken.
Volgens Koen Spruijt, accountdirector bij Teleperformance (het bedrijf dat de telefoontjes aanneemt) valt de wachttijd over het algemeen mee en zijn de lange wachttijden vooral 'incidenten'. "Gemiddeld is de wachttijd zo'n 2,5 minuut", vertelt hij. "Er zijn natuurlijk wel piekmomenten, als mensen een oproep op de mat krijgen en iedereen belt tegelijk na het openen van de post."
(Het artikel gaat verder onder de kaart)
Zo'n 7000 contactcentermedewerkers zitten dagelijks van 08.00 tot 20.00 uur klaar om de vaccinatie-afspraken in te plannen. "Wat veel mensen niet weten is dat wij zeven dagen per week, twaalf uur per dag open zijn. Dus ook in het weekend. Als je een brief met de oproep voor vaccineren krijgt, is het niet noodzakelijk om direct na het openen van de post te bellen." Hij benadrukt nog maar eens dat wanneer je een oproep krijgt, er ook echt een vaccin voor je beschikbaar is. "Die zijn dus niet ineens op."

Toekomst

Hoe nu verder? Minister de Jonge wil dat het tempo van prikken flink omhoog gaat. Maar gaat dat ook lukken? Het aantal beschikbare vaccins moet dan in ieder geval omhoog. Anders zijn jongeren voorlopig nog niet aan de beurt zegt kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning. "Het is de bedoeling dat we eind mei op 7,5 miljoen dosis van het vaccin zitten. Dan kan je nog niet heel veel verder zijn dan dat je de vijftigers een prik hebt gegeven. Jonger dan dat gaat niet, want er zijn gewoonweg nog niet genoeg vaccins."
Volgens Bruijning is het huidige beleid waarbij gevaccineerd wordt van oud naar jong in ieder geval nog steeds de beste strategie. "Als je als doel hebt de zorg te ontlasten, want hoe jonger de mensen hoe minder kans ze hebben om in het ziekenhuis te belanden."
Als de levering van het vaccin eindelijk goed op gang komt is het vooral belangrijk goed voorbereid te zijn, meent Bas Boogmans. "En volgens mij helpt het om het eenvoudig te houden. Laat alle prikken via de GGD lopen. Als we tekort komen dan kunnen huisartsen en ziekenhuizen het doen. Maar zorg voor één organisatie en één aanspreekpunt."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.