Nasleep van bestuurscrisis Uithoflijn nog steeds voelbaar op provinciehuis

PROVINCIE UTRECHT - Hoewel bij politici de kou na de crisis met de Uithoflijn uit de lucht is, moet er achter de schermen bij het provinciehuis nog een hoop gebeuren. Meerdere Statenleden, van zowel oppositie als coalitie, zeggen dat het college van Gedeputeerde Staten daarin op de goede weg zit.
Maar om de problemen met de ambtelijke organisatie op te lossen lijkt een hele lange adem nodig te zijn. Eentje die verder reikt dan de eerste twee jaar of zelfs tot ver voorbij de termijn van dit college. "En staan de gedeputeerden sterk genoeg in de schoenen om het ambtenarenapparaat in lijn te krijgen?", vraagt PVV-leider René Dercksen zich af.
Twee jaar geleden trad er een nieuw provinciebestuur aan met GroenLinks als grootste partij van de verkiezingen. De VVD stond voor het eerst na 49 jaar buiten spel, en het nieuwe college zwiepte naar links met de belofte: het zou helemaal anders gaan in het provinciehuis. Maar is dat ook gelukt?

RTV Utrecht maakt aan de hand van het coalitieakkoord een tussenbalans op met verkiezingswinnaar Huib van Essen, die nu als gedeputeerde aan de knoppen draait. Vandaag het laatste deel: bestuurlijke verhoudingen.

Hoe zat het met de Uithoflijn?

Het was hét hoofdpijndossier van de provincie Utrecht: de Uithoflijn. De aanleg kostte tientallen miljoenen meer dan begroot, uitgaven voor de tram bleken niet goed onderbouwd en minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, de Randstedelijke Rekenkamer en de accountant tikten de provincie daarover meermaals op de vingers.
Je kan het niet in een coalitieakkoord schrijven en dat dan de hele bestuurscultuur anders is.
René Dercksen, fractievoorzitter PVV Provinciale Staten
De chaos die dat met zich meebracht zorgde voor ongekende hoge spanningen binnen de toenmalige coalitie, maar ook tussen het provinciebestuur en Provinciale Staten. Uit meerdere onderzoeken bleek dat politici slecht werden geïnformeerd en dat verantwoordelijk gedeputeerden geen controle hadden over wat ambtenaren op het provinciehuis aan het doen waren.
Het huidige provinciebestuur trad vlak voor de opening van de Uithoflijn aan. Op de foto gedeputeerde Arne Schaddelee bij de eerste rit.
Het huidige provinciebestuur trad vlak voor de opening van de Uithoflijn aan. Op de foto gedeputeerde Arne Schaddelee bij de eerste rit. © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chatel
Bij het aantreden van het huidige provinciebestuur, deze week exact twee jaar geleden, werd afgesproken om met een schone lei te beginnen. Er kwamen vijf nieuwe gedeputeerden en een nieuwe provinciedirecteur, er zou duidelijk worden gecommuniceerd met de Provinciale Staten en een groot deel in het coalitieakkoord werd gewijd aan bestuurlijke omgang en transparantie in de financiën.

Rommelende financiën

"Het feit is dat er heel erg hard gewerkt wordt aan het op orde krijgen van de financiële functie", zegt André van Schie, fractievoorzitter van de VVD. "En ik moet zeggen dat het ook erg goed gaat en dat compliment wil ik het college ook echt geven."
Het was toen wij als college begonnen ook wel schrikken wat de stand van de organisatie was.
Huib van Essen, gedeputeerde provincie Utrecht
Het is even wennen voor Van Schie, want zijn partij beheerde voordat deze coalitie aantrad de schatkist van de provincie. Maar nu zit hij in de oppositiebankjes, een ongebruikelijke plek waar zijn partij regelmatig het verwijt krijgt dat de coalitiepartijen 'de rommelzolder van de VVD' aan het opruimen zijn.
"Dat is natuurlijk een mooi frame, maar het klopt natuurlijk niet", zegt Van Schie. "Want daarvoor geldt dat het een besluit is dat je met z'n allen (als Provinciale Staten) neemt. De verantwoordelijkheden liggen daar waar ze op dat moment liggen en onze gedeputeerde (Jacqueline Verbeek-Nijhof) is daar ook destijds op afgetreden."
PVV-leider René Dercksen, vaak erg kritisch op het provinciebestuur, ziet ook de lichtpuntjes van de VVD in de financiën. Maar een echte cultuuromslag, waar naar gestreefd wordt, is volgens hem nog ver te zoeken.
We denken graag mee, 49 Statenleden weten immers meer dan 5 gedeputeerden.
André van Schie, fractievoorzitter VVD Provinciale Staten
"Je kan niet in een coalitieakkoord schrijven en dat dan de hele bestuurscultuur anders is", reflecteert hij. Het probleem is dat er nog niet een groot dossier als de Uithoflijn is om deze belofte op te testen. Dercksen twijfelt daarom nog sterk. "Met alle goede wil die er is, maar als er dadelijk weer een spannend dossier komt, dan vervalt men ongetwijfeld in dezelfde reflex."
Gedeputeerde Huib van Essen, die namens het college reageert, begrijpt die argwaan en zegt dat die gewenste verandering wel nog eens jaren kan duren. "Het was toen wij als college begonnen ook wel schrikken wat de stand van de organisatie was", legt hij uit
Hoe verandert de provincie de bestuurlijke verhoudingen?
Het begin is er, aldus Van Essen. "Ik ben blij dat er nu een jaarrekening is vastgesteld door ons college en die is mooi op tijd zoals het hoort. Ik heb heel erg veel respect voor alle medewerkers die dat mogelijk hebben gemaakt."

Miljardenfonds

Nu de financiën op orde lijken te zijn bevinden de vergaderingen zich al enkele maanden in wat rustiger vaarwater. Statenleden spreken van een goede sfeer onderling en dat zou ook moeten komen door één van de beloftes van dit college: tijdig en juist informeren over voorstellen en besluiten vanuit het college.
De provincie beloofde duidelijk en tijdig te communiceren om de verhoudingen in Provinciale Staten te herstellen.
De provincie beloofde duidelijk en tijdig te communiceren om de verhoudingen in Provinciale Staten te herstellen. © Coalitieakkoord Nieuwe Energie Voor Utrecht
"Daar hebben wij wel onze twijfels over", zegt de VVD over het voorstel van het Nationaal Groeifonds. De provincie vroeg toen samen met onder andere de gemeente Utrecht bij het Rijk twee miljard euro voor de aanleg van, jawel, twee nieuwe tramlijnen. De aanvraag mislukte en werd door de beoordelingscommissie 'prematuur' genoemd.
"We hadden als VVD graag van tevoren meegedacht", zo zegt Van Schie. "49 Statenleden weten immers meer dan 5 gedeputeerden. Betrek de Staten dan bij zo'n aanvraag."
VVD-fractievoorzitter André van Schie bij de Uithoflijn op het Utrecht Science Park.
VVD-fractievoorzitter André van Schie bij de Uithoflijn op het Utrecht Science Park. © RTV Utrecht
Van Essen is er desalniettemin trots op dat ze hun ov-plannen onder de aandacht hebben kunnen brengen van het Rijk en verwerpt de kritiek van de VVD. "De kaders zijn wel degelijk door Provinciale Staten gesteld, en daarbinnen hebben we als college geopereerd. Maar ik snap het gevoel van 'hoe loopt dit?'"
Ondanks de irritatie noemt Van Schie dit een gezonde spanning tussen coalitie en oppositie. "Maar het blijft natuurlijk wel dat je heel graag uitvoering wil geven aan zulke plannen en dat zijn nu andere mensen aan het doen."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.