Schade aan Utrechtse werven: Wie gaat dat betalen?

Donderdagavond sprak de Utrechtse raad langdurig over het oplossen van de schade aan de werven, werf- en kluismuren. Het project loopt al jaren, en steeds weer bleek de schade groter dan verwacht, en het oplossen lastig en kostbaar. Wethouder Kees Diepeveen (GroenLinks) trapte een paar jaar geleden op de rem. Hij wilde eerst uitzoeken hoe groot de problemen precies zijn en wat er moet gebeuren. Zijn plan ligt er inmiddels, en dus moet de gemeenteraad daar een oordeel over vellen.

CDA-raadslid Jantine Zwinkels vatte het debat en het proces krachtig samen. "Elke discussie wordt gestart met de opmerking dat het complex is." En dat is het. Het debat in de raad maakte het niet simpeler, eerder nog complexer. De raad vuurde een spervuur aan vragen af, en wist een grote hoeveelheid hypotheses op te werpen. Zo wilde de VVD weten wat er moet gebeuren als een huiseigenaar weigert om zijn werfkelder op te knappen terwijl dat wel nodig is? De partij gaf direct het antwoord, de VVD vindt dat de gemeente dan de eigenaar moet dwingen. De VVD wil dat de gemeente de regie neemt, en de kosten voor haar rekening neemt. Want, zo stelt raadslid Erik van der Marel, wat nu als de gemeente verantwoordelijk is voor de schade, en dus een bedrag aan de eigenaar uitkeert, die dat geld vervolgens niet gebruikt om de werfkelder op te knappen?

Daarmee raakt de VVD aan één van de meest complexe vragen: wie er verantwoordelijk is voor de schade? De bewoners zeggen dat de schade is ontstaan door het zware vrachtverkeer dat over de gracht reed. De gemeente is daar verantwoordelijk voor. Een commissie van wijzen heeft bedacht dat er wel twaalf mogelijke oorzaken zijn. Daar is wethouder Diepeveen het niet mee eens, hij komt tot een lijst van negentien oorzaken. Zo zijn scheuren in de werven die lopen dwars op de rijrichting vermoedelijk veroorzaakt door zwaar vrachtverkeer. Maar scheuren in de lengterichting worden mogelijk veroorzaakt door zettingsverschillen tussen muren en kelders, zo betoogt de wethouder. En zo kan er - bij wijze van spreken - over elke dwarse baksteen uren gesoebat worden. Wat kan uitmonden in eindeloze procedures voor rechters.

Commissielid Lau Bosse van de PvdA wil dat traject voorkomen. Hij vindt dat het allemaal veel simpeler moet en kan. "Per gebied zou je een vaste verdeling kunnen maken tussen eigenaren en gemeente over de kosten." Maar ook dat is geen pasklare oplossing, want dan is er nog het begrip 'spook- en weeskelders'. Dat zijn kelders die geen eigenaar kennen. Dat komt omdat het hele complex van werven en kelders op zich al heel complex is. Bovendien zijn er werfeigenaren die helemaal de middelen niet hebben om een kostbare renovatie te bekostigen.

Wethouder Diepeveen had op veel vragen geen pasklaar antwoord. Hij benadrukt dat hij vooral moet werken aan het herstellen van het vertrouwen dat de bewoners hebben in de gemeente. Hij pleit ervoor om vooral in samenwerking aan te gaan met de bewoners.

Ellen Bijsterbosch (D66) had een hele concrete vraag, zij wil voorkomen dat bewoners straks langs '86 loketjes' moeten om die aansprakelijk te stellen voor geleden schade. Zij vindt dat de gemeente die taak op zich moet nemen, en namens de bewoners met andere overheden in de slag gaat. Zo krijgen de bewoners maar met één loket te krijgen.

En dan waren er nog vragen over FUP's, fauna uitstapplaatsen, waar vogels en andere dieren uit het water kunnen komen. Of vragen over het terugplaatsen van bomen. Bij dat laatste blijkt maar weer eens hoe complex het probleem is, want juist boomwortels zijn deels verantwoordelijk voor de schade. En tenslotte was er nog een voorstel om binnenstadbewoners in de toekomst alleen nog te verhuizen met een boot.

Later gaat de gemeenteraad nog minstens twee keer debatteren over het voorstel van Diepeveen, dan kan de raad ook wijzigingen aanbrengen in het voorstel. Dan moet de raad ook het budget goedkeuren voor de komende jaren. De wethouder denkt de komende jaren al een bedrag nodig te hebben van bijna 50 miljoen euro. Maar die kosten zullen de komende dertig jaar nog veel verder oplopen. De verwachting is dat het totale project rond de 500 miljoen euro gaat kosten.