Hoe schippersdorp Vreeswijk met zichzelf worstelde na de fusie met Jutphaas

NIEUWEGEIN/VREESWIJK - Margriet Mannak zag in 1971, toen Vreeswijk onderdeel werd van Nieuwegein, met lede ogen aan hoe veel ondernemers uit de wijk vertrokken. Samen met het Platform Vreeswijk probeerde ze de oude kern weer op de kaart te zetten. Dit artikel is een onderdeel van een serie over Vreeswijk in het kader van 50 jaar Nieuwegein.
In 1971 was het zover: de oude kernen Vreeswijk en Jutphaas hoorden plots bij Nieuwegein. "Wij zagen ons veilige dorpje verdwijnen. Wij vonden de fusie maar niets. Het was hier allemaal zo hecht", vertelt Mannak, gekleed in een blauw met grijze trui met witte strepen.
Op 1 juli bestaat Nieuwegein 50 jaar. De relatief jonge gemeente is ontstaan uit een fusie tussen de twee dorpen Jutphaas en Vreeswijk. In aanloop naar dit jubileum maken wij een serie over het schippersdorp Vreeswijk en zijn markante inwoners. Dit is de eerste aflevering.
De gemeente Nieuwegein had in die tijd meer oog voor Jutphaas dan voor Vreeswijk, stelt Mannak: "Want het centrum kwam tegen Nieuwegein te liggen." En de gemeente verleidde kleine ondernemers om een winkel te openen in het winkelcentrum CityPlaza. "En als wij de gemeente nodig hadden voor het herstel van de oude sluis, waren ze niet thuis", zegt Mannak.
Margriet in haar tuin vol met bloemen
Margriet in haar tuin vol met bloemen © RTV Utrecht / Michiel van Ooijen

Levendigheid terug

Ondernemers vertrokken uit Vreeswijk en er werden minder festiviteiten georganiseerd. Hierdoor verloor het hechte door een deel van zijn charme en aantrekkingskracht. Om weer leven in de brouwerij te brengen, startte een groep Vreeswijkers begin jaren 80 het Platform Vreeswijk. Hier zaten diverse organisaties in: onder andere uit het onderwijs, de kerken, ondernemers en buurtbewoners. Mannak vertelt trots hoe de lastige tijden alle instanties en groepen bij elkaar bracht.
Het Platform probeerde het oude Vreeswijk zoveel mogelijk te behouden en het dorp weer op de kaart te zetten. "We konden verdrietig zijn of actie ondernemen", vertelt Mannak. Het werd het tweede. "We organiseerden weer Koninginnedag, Vreeswijk bij Kaarslicht en werden de aanvoerroute van het scheepvaartevenement Sail", zegt Mannak. Ze praat op dezelfde manier als ze handelt: strijdbaar.
Het creëerde een saamhorigheidsgevoel om met een groep te vechten voor het behoud van het dorp. Dankzij de inzet van het Platform Vreeswijk stond Vreeswijk weer in een positief daglicht, vertelt ze trots. "We staan weer op de kaart, en als mensen langs Vreeswijk fietsen, zien ze de gezelligheid. We zijn trots op ons dorp en daar willen we graag wat voor doen", zegt Mannak.

Wantrouwen en minachting

Tussen bewoners uit Jutphaas en Vreeswijk bestond voor en ten tijde van de samenvoeging een natuurlijke dosis wantrouwen en minachting. "Een collega uit Jutphaas kon in Vreeswijk niets goed doen, en andersom ik daar ook niet", vertelt Mannak. Ze werkte in die tijd in de thuiszorg in Nieuwegein. Ze merkte dat ouderen uit Jutphaas vaak de voorkeur gaven aan werknemers die uit hetzelfde dorp kwamen. Tegen Mannak was men daar minder vriendelijk.
"Je leefde apart. Als ik in Jutphaas werkte, wist ik dat er over mij geroddeld werd. Daar wilde ik de ins en outs niet van weten. Ik probeerde erboven te staan", vertelt Mannak. Ze praat liever niet over de dingen die de roddelaars over haar zeiden, uit respect voor de mensen uit Jutphaas. Maar een ding was zeker: in Jutphaas werkte ze op een plek waar ze eigenlijk niet hoorde te zijn. De twee dorpen bestonden lange tijd uit twee werelden, zelfs als je gewoon je werk deed.
"In die tijd waren er nog heel veel tegenstellingen", weet Mannak. Dit sentiment sijpelde door in de verhalen van haar moeder: alles wat uit Jutphaas, IJsselstein, Vianen of Nieuwegein kwam, was niet goed. "Maar daar haalde ze wel altijd de mannen vandaan", lacht Mannak.
Na de samenvoeging van de twee kernen werd de rivaliteit tussen de twee dorpen af. In de thuiszorg werd er minder over haar geroddeld, want in de regio kwamen veel mensen wonen die niet met deze vijandigheid waren opgegroeid of opgevoed. En zo verdween de rivaliteit langzaam.
De identiteit van Vreeswijk verdween volgens Mannak niet bij de totstandkoming van Nieuwegein. Maar hoe beschrijf je deze identiteit? Het is een gevoel, stelt Mannak. "Dat je meteen van iemand weet dat hij of zij een echte Vreeswijker is."
Margriet luncht in haar tuin in Vreeswijk
Margriet luncht in haar tuin in Vreeswijk © RTV Utrecht / Michiel van Ooijen

Vechten voor dorp

Het huis van Mannak staat vol met foto's van familie en van Vreeswijk. Ook liggen er welkomstpakketten met folders en informatie over de oude kern. "Voor alle nieuwe inwoners van Vreeswijk", zegt Mannak. Een fijne binnenkomer, weet ze. Het siert Mannak, die haar best doet om bezoekers en nieuwe buurtgenoten op een prettige manier welkom te heten.
Mannak is tegenwoordig secretaris van het wijkplatform Vreeswijk. In deze hoedanigheid heeft ze veelvuldig contact met de gemeente. Ook is ze een van de beheerders van het dorpshuis in Vreeswijk. Het is een plek waar zij normaal gesproken activiteiten organiseert voor wijkbewoners. Dat doet ze erg graag. Mannak pakt haar spullen en vertrekt richting het dorpshuis. "De elektricien komt langs voor een klus", zegt Mannak. "Als beheerder kan ik me overal mee bemoeien en ontmoet ik mensen, dat vind ik leuk." Voorlopig is Mannak nog niet klaar met Vreeswijk en andersom.
Margriet is, tussen haar werkzaamheden door, graag bezig in haar tuin
Margriet is, tussen haar werkzaamheden door, graag bezig in haar tuin © Michiel van Ooijen

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.