Komt er ooit een proefdiervrije wereld? 'Gaan steeds meer die kant op'

Robert Jan Booij bezocht voor die gelegenheid de varkensstal van de Faculteit Diergeneeskunde in Amelisweerd. In die stal liggen 140 zeugen in het stro. ''Hiernaast hebben we ook nog koeien en we hebben ook schapen, muizen en ratten'', vertelt Arie van Nes, die hoofddocent is aan de Universiteit Utrecht.

Volgens Van Nes bestaan er misverstanden over de proeven waarvoor dieren zoal worden ingezet. ''Proefdieren worden ook gebruikt in het onderwijs, een bloedje tappen is al een proefdierhandeling. Negentig procent van de tijd liggen ze hier en ze hebben alle ruimte.'' Als de dieren uit hun stal worden gehaald voor een proef, gaat het vaak om betrekkelijk eenvoudige gedragsexperimenten, zegt Van Nes. ''Dan moeten ze kiezen voor links of rechts of moeten ze bepaalde zaken aanleren.'' Dit levert nuttige kennis op bij bijvoorbeeld extreme vroeggeboorten bij mensen.

Soms zijn de proeven wel heftiger, zegt Van Nes. ''Dan injecteren we een virus of bacterie om te kijken of een vaccin of medicijn werkt. Bij covid gebeurde dat niet, omdat varkens niet gevoelig zijn voor dat virus, maar dna-vaccins hebben we een aantal jaren geleden op die manier getest. Die varkens merkten er niet veel van, een instituut controleert of het welzijn van dieren geschaad wordt, dat moet een heel redelijk doel dienen.''

De organisatie Transitie Proefdiervrije Innovatie Utrecht hoopt dat er ooit een dag komt dat deze dieren niet meer gebruikt hoeven worden voor experimenten. '''Ze liggen er hier heel mooi bij, maar ze worden wel gebruikt voor dierproeven. Geen enkele onderzoeker doet dat graag met dieren'', zegt Monique Janssens van die organisatie. Er zijn volgens haar inmiddels veel alternatieven. ''Bijvoorbeeld een klompje cellen in een schaaltje, met technologische toepassingen, dan verbind je er elektronica aan en dan kun je allerlei metingen doen."

Hoofddocent Van Nes ziet wel iets in deze alternatieven, maar vindt dat ze niet alles oplossen. ''Het is een heel goede ontwikkeling, hoe minder proefdieren hoe beter. Maar ik denk dat we nooit helemaal zonder proefdieren kunnen. Verschillende organen werken ook weer op een bepaalde manier samen, dus op een gegeven moment zul je toch een dier nodig hebben.''

''De technologie staat voor niets, als je de utopie voor ogen houdt dat ooit geen dierproeven meer nodig zijn, ga je extra hard die kant op'', werpt Monique Janssens tegen. Het is volgens haar wel een proces van de lange adem. ''We zijn er al tientallen jaren mee bezig en het duurt nog tientallen jaren, want er komen ziekten bij en duizenden soorten medicijnen waarvoor we testmethoden moeten vinden. Of we het doel ooit bereiken, vind ik niet het belangrijkste, als we maar die kant op gaan.''