Bedenkers tippelzone balen van aanstaande sluiting: 'Het bracht veiligheid voor straatprostituees'

UTRECHT - "Door sluiting van de tippelzone dreigt illegaliteit." Dat zeggen de twee oud-politiemannen, die in 1986 de gedoogzone voor straatprostituees bedachten. Ze vinden het meer dan jammer dat de tippelzone aan de Europalaan in Utrecht na 35 jaar definitief sluit.
Kees Komduur en Bernard van den Hoeven bij de tippelzone aan de Europalaan
Kees Komduur en Bernard van den Hoeven bij de tippelzone aan de Europalaan © RTV Utrecht / Iris Tasseron
Oud-politieman Bernard van den Hoeven noemt het doodzonde. "Ik kan me best voorstellen dat zo'n gebied verplaatst moet worden na een jaar of dertig, omdat de gemeente andere plannen heeft. Maar voor de politiek zijn prostituees niet de stemmentrekkers. Zij zijn toch een beetje de sluitpost." Zijn voormalige collega Kees Komduur vreest het ergste. "Prostitutie blijft en prostitutie in relatie tot verslaving blijft. En dan moet je thuis gaan werken, een smoezelig motelletje of bij klanten thuis. God beter het, nog gevaarlijker. Nee, het is een stap achteruit."
In een vierdelige serie over het ontstaan van de tippelzone aan de Europalaan leest u de verhalen van de initiatiefnemers, de hulpverleners en de sekswerkers van toen. De tippelzone is in 1986 op de Europalaan van start gegaan. De sekswerkers konden tussen het werk door terecht bij het HAP, Huiskamer Aanloop Prostituees, voor koffie, condooms of een praatje. In de bus, die was ingericht als huiskamer waren hulpverleners en vrijwilligers aanwezig. De prostituees konden ook terecht bij een arts, een tandarts en de politie als ze hulp nodig hadden. In 1988 werd de afwerkplek aangelegd, zodat de prostituees niet meer naar bijvoorbeeld het nabijgelegen bedrijventerrein of park hoefden te gaan. In 2018 besloot het nieuwe college van B&W de tippelzone definitief te sluiten. De zoektocht in het jaar daarvoor naar een nieuwe plek stuitte op veel verzet en is er niet gekomen. Aan de Europalaan komt de nieuwe woonwijk Merwede met 6.000 woningen.
Die tippelzone sluit eind juni en daarmee is er geen gedoogzone meer voor prostitutie in de stad Utrecht. Wat in 1986 begon als een uniek project in Nederland verdwijnt voor de komst van de wijk Merwede. Het gaat de twee initiatiefnemers aan het hart. "De politie ging de prostitutie begeleiden in plaats van bestrijden", zeggen de twee mannen. Bernard van den Hoeven en Kees Komduur werkten in 1985 beiden bij de jeugd- en zedenpolitie in Utrecht. Ze kwamen tijdens hun werk veel vrouwen tegen die al op jonge leeftijd begonnen met tippelen.
Bedenkers tippelzone balen van de sluiting
Vandaag staan ze samen bij de HAP, Huiskamer Aanloop Prostituees, aan de Europalaan. Een wit houten gebouwtje met een afdakje ernaast waar je droog kunt staan. Zo zag het er niet uit toen de twee mannen op het idee kwamen om een gedoogzone voor prostitutie te beginnen. Van den Hoeven: "We zijn begonnen met een verbouwde SRV-wagen, die elke avond hier naartoe gereden werd vanaf de brandweerkazerne en 's nachts weer terug." Kees Komduur vervolgt: "De eerste jaren wel ja. En later bij het Gemeentelijk Vervoerbedrijf. Er werd ook gevreesd voor vernielingen als je de bus op de tippelzone zou laten staan en ik dacht dat dat ding nog opgeladen moest worden, want het was allemaal niet zo mooi aangesloten zoals het nu is."
Dat meiden met gescheurde kleding en onder de blauwe plekken en bebloed naar binnen kwamen rennen en om hulp vroegen. Dan moet de politie wat doen.
Kees Komduur, oud-politieman

Gedoogzone

De twee initiatiefnemers staan nog steeds pal achter hun idee. Ze werkten in de jaren 80 beiden bij de Jeugd- en Zedenpolitie en zagen veel leed voorbij komen. "We zagen op een zeker moment dat de dames en meiden in de prostitutie steeds jonger werden", zeg Komduur. "En dat ook de verslaving erbij kwam. Veel van die meiden kwamen bij ons bij die kinder- en zedenpolitie langs, omdat ze waren weggelopen of waren aangehouden voor een winkeldiefstalletje. Dan raak je aan de praat en krijg je een band met zo'n kind en hoor je precies wat er speelt."
Van den Hoeven luistert naar zijn oud-collega, hij herinnert zich één meisje nog goed, maar wil er niet over uitweiden. Komduur licht een tipje van de sluier op. "Je zag de leeftijd zakken van twintigers naar 18, 17, 16 jaar oud en op een gegeven moment is Bernard gezinsvoogd geworden van een meisje van 13. Zij was verslaafd én zat in de prostitutie. Dan breekt je hart natuurlijk."
Komduur en Van den Hoeven steken de koppen bij elkaar en gaan op onderzoek uit in het gebied waar voor 1986 illegaal getippeld werd. Van den Hoeven: "Daar zag je een situatie waarbij de politie aan het handhaven was, aan het jagen was, want prostitutie was op die plekken verboden. Je zag daar allerlei vriendjes, pooiers, rondlopen die niet al te vrolijk waren voor de meiden. En je zag daar de klanten. Nou, daar was helemaal niets goeds van te verwachten."
Veel vrouwen waren zo druk met hun verslaving dat ze er geen weet van hadden of het nou Kerstmis was of Pasen
Bernard van den Hoeven, oud-politieman
De politiemannen zien hoe de vrouwen worden opgejaagd. Veilig werken was in de illegaliteit niet mogelijk. Ze bedenken een gedoogzone waar straatprostituees kunnen werken met hulpverlening als ze dat nodig hebben. Een arts, een tandarts en politie. Komduur: "We hebben met de meiden die we kenden het voorstel uitgelegd, het plan gemaakt en gevraagd: 'Doen jullie mee?'. Toen zijn we eerst naar een tussenplek gegaan bij het Moreelse Park en van daaruit zijn we letterlijk in een optocht naar de Europalaan gekomen. Dit is het gedooggebied, dit zijn de regels en dit gaan we doen met betrekking tot hulpverlening. En de rol van de politie, die gaat veranderen. Dat is wonderbaarlijk snel en goed door blauw opgepakt."

Afwerkplekken

Bij de start van het project moeten de hulpverleners en de vrouwen het doen met een SRV-wagen met beperkingen. Nu staat er een houten huisje met alle voorzieningen die nodig zijn, maar helemaal veilig was het nog niet voor de straatprostituees. Er was nog geen plek waar ze hun klanten konden afwerken. "Je zat algauw op de Rijksweg en de meisjes gingen naar de meubelboulevard om daar hun klanten af te werken", legt Van den Hoeven uit. "Omdat we dat erg gevaarlijk vonden, hebben we de gemeente gevraagd om een plek te creëren waar vrouwen hun klanten konden afwerken en toch in de buurt van iedereen konden zijn. Zo konden ze ook voor elkaar veiligheid creëren."
De afwerkplekken langs het Merwedekanaal.
De afwerkplekken langs het Merwedekanaal. © RTV Utrecht / Iris Tasseron
De herinneringen bij de mannen komen nu weer naar boven. Komduur vertelt hoe het soms mis kon gaan. "Dat meiden hier met gescheurde kleding en onder de blauwe plekken en bebloed naar binnen kwamen rennen en om hulp vroegen. Dan moet de politie wat doen. In het verleden nam de politie niet zo gauw een aangifte op van een prostituee die was mishandeld of erger nog, was verkracht. En dat gebeurde nu wel. En ook de daders werden nu aangehouden. Dat verhaal ging als een lopend vuurtje, dat ook die meiden aangifte kunnen doen en ook wel degelijk verkracht kunnen worden. Ook dat is een stuk veiligheid wat gebracht werd door het inrichten van zo'n gedooggebied."

Afkicken

Het doel van de gedoogzone is ook om voorwaarden te kunnen opstellen. Je moet 18 jaar of ouder zijn en de jonge meisjes die ze tegenkomen krijgen hulp. Komduur: "Dat is een beetje de truc van het verhaal. Ten eerste verandert de rol van de politie van opjager en vijand naar beschermer, maar je kunt ook voorwaarden stellen over wie hier loopt en welke leeftijd daaraan is verbonden."
Naast dat ze de vrouwen helpen, organiseren de mannen met collega's ook Sinterklaas. Op twee paarden trokken Komduur als Piet en Van den Hoeven als Sinterklaas, over de Europalaan. De vrouwen kregen cadeautjes, wat tot verdrietige situaties leidt, vertelt Van den Hoeven. "Er waren dan vrouwen die eigenlijk niet te troosten waren omdat ze ineens dachten, 'verrek het is Sinterklaas en ik heb zelf kinderen en ik heb helemaal niet aan hen gedacht om een cadeautje te kopen ofzo'. Die vrouwen waren zo druk met hun verslaving dat ze er geen weet van hadden of het nou Kerstmis was of Pasen. Dat waren trieste dingen, maar dan kon je die vrouwen wel aan het denken zetten over hun leven."

Politiemannen helpen sekswerkers

Bernard van den Hoeven en Kees Komduur stonden zelf altijd klaar voor de sekswerkers, ook al kwam het soms niet uit, vertelt Komduur. "We hadden op een gegeven moment een dame hier rondlopen waar we behoorlijk veel contact mee hadden. Ik had een afspraak met haar gemaakt: 'Op het moment dat jij zover bent en zegt ik wil afkicken, bel me op en waar ik ook ben, ik laat alles uit mijn handen vallen en breng je naar de kliniek toe'." Komduur moet lachen.
"Ik kan me nog heel goed herinneren dat mijn oudste zoon is geboren op de dag dat ze belde. 'Kees wil je me op komen halen?'. En ja, dan hop....ik ben in mijn Eend gestapt en heb d'r opgepikt en we zijn naar De Hoop in Dordrecht gereden." Het afkicken is helaas niet meteen gelukt, vertelt Komduur verder. "Niet dat dat de doorbraak was. Daarna heeft ze volgens mij nog twee pogingen gedaan, maar het is wel het begin. En wat heel belangrijk is: als je wat zegt met je gekke kop, dat je het ook waarmaakt."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.