Voormalig straatprostituees: 'Het verdwijnen van de tippelzone aan de Europalaan maakt het een stuk onveiliger'
29 juni 2021, 06:02 • 9 minuten leestijd
UTRECHT - "Waar moeten ze nu heen. In bossen, waar niemand komt, waar niemand je kan vinden, waar ze met je kunnen doen wat ze willen? Dat vind ik toch wel allemaal heel eng hoor, maar die kant gaat het wel op nu. Dat is heftig, echt heftig."
Aan het woord is Esther Schenk (niet haar echte naam, red), ze is prostituee geweest op de tippelzone aan de Europalaan en heeft haar ervaringen gedeeld in het boek Straatwaarde. Vanaf 1986 heeft ze jarenlang op de baan gewerkt om haar verslaving en die van haar vriend te kunnen betalen. Net als Vanessa van Eegeren. Ook zij liep op de tippelzone, 15 jaar lang vanaf het jaar 2000. "Dat het nu stopt maakt het wel een stuk onveiliger voor die vrouwen die er nu werken, want er is geen toezicht meer. Je wordt weer opgejaagd door de politie en ontmoet klanten die misschien niet de beste bedoelingen hebben, dat is dubbel gevaar."
In een vierdelige serie over het ontstaan van de tippelzone aan de Europalaan leest u de verhalen van de initiatiefnemers, de hulpverleners en de sekswerkers van toen. De tippelzone is in 1986 op de Europalaan van start gegaan. De sekswerkers konden tussen het werk door terecht bij het HAP, Huiskamer Aanloop Prostituees, voor koffie, condooms of een praatje. In de bus, die was ingericht als huiskamer waren hulpverleners en vrijwilligers aanwezig. De prostituees konden ook terecht bij een arts, een tandarts en de politie als ze hulp nodig hadden. In 1988 werd de afwerkplek aangelegd, zodat de prostituees niet meer naar bijvoorbeeld het nabijgelegen bedrijventerrein of park hoefden te gaan. In 2018 besloot het nieuwe college van B&W de tippelzone definitief te sluiten. De zoektocht in het jaar daarvoor naar een nieuwe plek stuitte op veel verzet en is er niet gekomen. Aan de Europalaan komt de nieuwe woonwijk Merwede met 6.000 woningen.
Vanessa herinnert zich nog goed hoe het was toen ze nog in Amsterdam werkte. "Ik tippelde achter Amsterdam Centraal en daar werden regelmatig razzia's gehouden door de politie. Het was heel onveilig voor vrouwen. Iemand attendeerde me er toen op dat het op de Europalaan in Utrecht een stuk veiliger was, dat je daar een bus (met het Huiskamerproject voor prostituees, red) had en dat er meer controle was."
Ik moest ook echt wel wat innemen voordat ik het durfde
Op 16-jarige leeftijd begon Vanessa met sekswerk. Ze was opgegroeid met een vader die een uitgeverij had in pornoblaadjes en zegt nu dat ze een 'vertekend beeld' had van hoe een vrouw in de maatschappij hoort te staan. "Ik werkte achter de bar en daar werd weleens gepraat over dat ze naar de hoeren gingen en wat ze ervoor betaalden. Als ik daar dan naar de wc ging om te snuiven, dan kwamen de mannen achter me aan en wouden ze met me naar een hotel. Ja, toen dacht ik, als je die vrouwen kan betalen kan je mij ook betalen. Ik was een kind en kon de gevolgen niet overzien van de keuzes die ik maakte."
Twee voormalig straatprostituees delen hun verhaal
Ook Esther begon al op jonge leeftijd. Ze had een vriendin die in het vak zat en waar ze tegen op keek. Ze was in die tijd al verslaafd en had geld nodig. "Ik ben niet het type om te jatten, ik ben daar veel te gevoelig voor. En ik dacht van, 'nou, dit lijkt me toch iets makkelijker. Dit is gewoon mijn eigen lichaam'. Mij niet bedenkend wat voor schade me dat later zou opleveren natuurlijk. Maar de manier waarop die vriendin dat deed en hoe ze me dat vertelde dacht ik, 'ach waarom ook niet'. Maar ik moest ook echt wel wat innemen voordat ik dat durfde."
De bus
Allebei de vrouwen hebben goede herinneringen aan de bus, het Huiskamer-project voor prostituees op de Europalaan. Esther liep eerst bij het Moreelsepark waar ze begon op haar 16e. "Dat hield op en je kon, als je daar bleef werken, snel worden opgepakt door de politie. Op een gegeven moment hoorde ik dat de Europalaan open ging en dat er ook een bus was waar je even rustig kon zitten en toen ik het woord rust hoorde dacht ik 'ja daar moet ik zijn'. Want ik had door dat opgejaagde leven altijd behoefte aan rust."
"Die huiskamer was voor mij een veilige plek, een veilige haven, vertelt Vanessa. "Het is ook goed om sekswerkers te monitoren. Dat je ziet hoe het met de dames gaat, dat je kunt vragen hoe het met ze gaat. Dat je ziet dat ze überhaupt nog leven." Vanessa was behoorlijk op zichzelf toen ze op de Europalaan tippelde. Voor een praatje ging ze niet zo gauw de huiskamer in, maar wel voor andere zaken. "Waar ik heel veel gebruik van heb gemaakt, dankbaar gebruik van heb gemaakt, is spuiten omruilen. Dat je gewoon lekker anoniem naar de dokterskamer kon gaan en je vuile spuiten kon inleveren en schone meekreeg. Ik hoefde dus niet naar de apotheek ofzo, dus dan kon ik dat buiten mijn dagelijkse leven houden."
Iedere vrouw is uniek. Je bent geen concurrenten van elkaar, je hebt elkaar nodig
Esther kwam veel in de bus, die er in 1986 al stond. In de huiskamer zaten hulpverleners, artsen en ook de politie was aanwezig. "Als ik in de bus kwam dan kon ik lekker douchen. Ik mocht er effe zijn. Ik werd niet gezien als de prostituee, de hoer, maar gewoon als Esther. Het was van ga maar effe lekker zitten. Als mij dat werd gegund door mijn vriend die, als ik even binnen zat alweer stond te kloppen op de deur van 'waar blijf je nou......klant!' Ja, dan kon ik eventjes chillen."
Saamhorigheid
Beide vrouwen beschrijven de saamhorigheid onder de straatprostituees op de tippelzone. "Er werd op elkaar gelet", vertelt Vanessa. "We gaven ook onderling dingen door, van bij die moet je niet instappen, voor die moet je uitkijken. Ja er was echt wel een bepaald saamhorigheidsgevoel onderling. Iedere vrouw is uniek. Je bent geen concurrenten van elkaar, je hebt elkaar nodig." Volgens Vanessa hielden de sekswerkers elkaar ook in de gaten en konden ze bij elkaar terecht. Dat beaamt ook Esther. "Er waren in de huiskamer ook andere vrouwen en daar kon ik mij dan even aan spiegelen, zo van 'oooh, eigenlijk ben ik niet zo gek want zij hebben dat ook'. Kon ik even het beestje bij de naam noemen van hoe verrot je je soms voelde en vies en dat was fijn." Esther zucht, "even ventileren".
Het is een wonder dat ik nog leef. Ik heb niet 1 engel op mijn schouder maar 3!
Veiligheid
Bij de huiskamer op de Europalaan was ook politie aanwezig. Als sekswerkers werden mishandeld konden ze aangifte doen. Maar niet alle prostituees durfden dat. Esther vertelt dat ze met regelmaat werd mishandeld door klanten. "Mensen van de top veranderden in beesten hoor. Dat wil je niet weten hoe mensen zich kunnen gedragen naar hun medemens toe. Dat is echt verschrikkelijk. Soms stap je bij de ene in de auto en dan ontmoet je er toch meerdere, want die zitten ergens verstopt natuurlijk. Je belandt dan als een stukje vuil in de hoek en wordt er over je heen gekotst." Esther stopt even, ze wil er verder niet meer over kwijt.
Als haar iets overkwam ging ze meteen naar de bus. "Bij de Hap kon ik dan wel terecht. Ik had vaak smoesjes, dat ik was gevallen zogenaamd. Daar trapten ze natuurlijk op een gegeven moment niet meer in. Later vertelde ik het dan wel." Maar aangifte doen ging Esther toch te ver. "Daar krijg je weer herrie van, want misschien kunnen ze je toch vinden 's avonds daar, want ja dat was mijn werk. Dus dat deed ik dan toch maar niet. Nee dat is niet zo leuk. Het is ook een wonder dat ik nog leef hoor. Ik heb niet 1 engel op mijn schouder maar 3."
Ook Vanessa heeft wel het één en ander meegemaakt, maar niet op de Europalaan. "Het voelde als thuis. Moet je voorstellen, ik was al een paar jaar prostituee en ik was behoorlijk verslaafd en het voelde veilig. Er was een bus, je kon condooms halen, er was een gratis arts. Alles wat ik nodig had was daar. Drugs, dealers, klanten en geld. En dat gevoel van veiligheid gewoon ook. Achter Amsterdam Centraal was je gewoon loslopend wild."
Clean
Vanessa en Esther zijn allebei nu al jaren clean. Esther (niet haar echte naam, red) speelt in een orkest, heeft haar eigen huis en vertelt haar verhaal als ervaringsdeskundige waar ze dat maar kan. "Het is een bewustwordingsproces van dat het zo niet langer kan of dat je kiest voor de dood." En daar hebben de ouders van Esther bij geholpen. Regelmatig probeerden ze haar uit de prostitutie te krijgen. "Mijn moeder heeft me wel 's opgehaald op de tippelzone voor een balletvoorstelling. Ik hield heel erg van ballet. Mijn vader probeerde het ook wel. Hij nodigde mij dan uit om langs te komen."
Ik zou mijzelf niet meer zomaar aan jan en alleman kunnen geven omdat ze er toevallig een paar euro voor betalen
Na een paar pogingen lukt het Esther om af te kicken van de drugs. Ze heeft een boodschap voor iedereen die het maar wil horen. "Het gaat er niet om wat je hebt meegemaakt , maar hoe je er mee omgaat. Wanneer je dit leest en ook in zo'n vergelijkbare situatie zit, ga er niet te lang alleen mee tobben, maar deel het of zoek hulp. Er is van alles mogelijk om er uit te komen. Het leven is zo kort en iedereen heeft de mogelijkheid en het recht er uit te klimmen en zijn of haar leven te helen en er iets moois van te maken...!"
Vanessa kan zich nu niet meer voorstellen dat ze weer zou tippelen. Ze is door diepe dalen gegaan om te zijn waar ze nu is. In 2015 had ze weer een terugval. "Ik had een vriend en ik was daarvoor een tijdje clean geweest, dus ik was weer terug bij af en toen kwam ik er achter dat ik zwanger was. Ik was ook weer suïcidaal op dat moment. Als je namelijk een tijdje clean bent geweest en je dan weer terugvalt in oude gewoontes. Het had voor mij allemaal geen nut meer. Ik dacht echt dat ik er nooit uit zou komen, maar die zwangerschap gaf mij genoeg kracht om nog een keer keihard te knokken."
Ze glimlacht breed en vervolgt: "Ik heb inmiddels mijzelf leren respecteren, ik ben van mijn lichaam gaan houden. De ene dag kost het iets meer moeite dan de ander, maar het heeft me zoveel jaren verslaving doorheen gesleept en drie gezonde kinderen gegeven. Ik zou mijzelf niet meer zomaar aan jan en alleman kunnen geven omdat ze er toevallig een paar euro voor betalen."
Vanessa werkt nu bij stichting Doen en Laten als projectbegeleider en helpt anderen in hun herstel. "Ik blijf me inzetten voor de meiden met wie ik gewerkt heb en eigenlijk ook voor mijzelf, omdat ik mijzelf vroeger zo lang verwaarloosd heb wil ik dat deel nu wel aandacht geven. Neemt niet weg dat het een strijd is. Ik heb heus wel soms momenten aan het eind van de maand dat ik denk nou dat was toch wel makkelijk, maar nee ik weet wat erbij komt kijken. Het kost teveel van mijzelf en het levert te weinig op."
