Zorgen over forse stijging coronagevallen, Utrecht grijpt in: 'Het is spannend'

"We zien nu uitbraken onder jongeren die niet of nog niet volledig zijn gevaccineerd. Dat was te verwachten gezien de versoepelingen", zegt Bas Boogmans, arts infectieziektebestrijding bij de GGD regio Utrecht.

Of we ons zorgen moeten maken, vindt hij op dit moment een lastige vraag. "Zolang het niet leidt tot ziekenhuisopnames, sterfgevallen en long covid is het niet zo erg, maar dat is nu nog niet te zeggen. Over een week of drie of vier weten we meer over de effecten van de versoepelingen in combinatie met de Delta-variant van het virus."

De gemeente Utrecht besloot vandaag al maatregelen te nemen om het aantal besmettingen terug te dringen. En ook voor het ministerie is de situatie ernstig genoeg voor een eerste ingreep. Mensen die na volledige vaccinatie weer het nachtleven in willen, moeten daar toch twee weken mee wachten. Nu kan je direct na een laatste prik het nachtleven in, terwijl je dan waarschijnlijk nog niet volledig beschermd bent.

Arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht is blij dat die regeling wordt teruggedraaid. "Dit hebben we nooit goed begrepen. Mij is nooit gevraagd of ik het ermee eens was, maar als je de biologie van een vaccin begrijpt, weet je dat er een paar weken nodig zijn voor het effect heeft", zegt het lid van het Outbreak Management team (OMT).

Aura Timen van het RIVM ziet "een soort wedloop" tussen het virus aan de ene kant en de vaccinaties aan de andere kant. "De vaccinatiecampagne loopt fantastisch, het gaat heel hard", zegt ze. "Maar we zijn nog niet uit de gevarenzone."

Over de vraag of het kabinet nu bepaalde maatregelen moet nemen of versoepelingen moet terugdraaien, wil het hoofd van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding zich niet uitlaten.

Omdat jongeren niet snel in het ziekenhuis belanden na een coronabesmetting, verwacht Timen niet direct dat de stijging zal leiden tot grote drukte in de ziekenhuizen. "Daar gaat het nog steeds goed. Wat we wel kunnen gaan zien, is een stagnatie in de daling van het aantal opnames. Het is spannend."

De 25 burgemeesters van het Veiligheidsberaad, onder wie Sharon Dijksma van Utrecht, maken zich zorgen over de situatie. Ze hebben vanavond een digitaal overleg met demissionair minister van Justitie Ferd Grapperhaus. De bijeenkomst is vervroegd omdat is gebleken dat het systeem met toegangstesten en de CoronaCheck-app in uitgaansgelegenheden niet waterdicht is.

Dat bleek ook vorige week bij Triton in Utrecht. Daar raakte zeker tien mensen besmet op een feestje. De roeivereniging maakte gebruik van Testen voor Toegang en is verbaasd over de uitbraak. "Alleen mensen met een geldige QR-code mochten naar binnen. Het lijkt ons daarom het meest aannemelijk dat iemand die net gevaccineerd was en een geldige QR-code kreeg, achteraf toch besmet was", reageerde een bestuurslid.

Triton is niet de enige. Ook studentenvereniging Unitas uit Utrecht meldt meerdere besmettingen na een feestje waarbij de maatregelen zoals Testen voor Toegang werden gevolgd. Unitas heeft besloten tijdelijk de vereniging te sluiten.

En dan waren er nog de incidenten bij discotheken in bijvoorbeeld Enschede en Groenlo. Daar ontstonden uitbraken na uitgaansavonden. Bezoekers zouden de QR-code van de CoronaCheck-app naar elkaar hebben doorgestuurd.

"De pandemie is echt nog niet voorbij", waarschuwt viroloog en OMT-lid Marion Koopmans. Volgens haar viel er inderdaad een stijging van het aantal besmettingen te verwachten door de versoepelingen, maar gaat het nu "veel harder dan je zou willen".

Er gaan op dit moment wat zaken mis met het versoepelen, ziet Koopmans. Er moet strakker worden toegezien op het Testen voor Toegang, vindt ze. "Als de aantallen zo blijven stijgen vraag ik me af of echt grote bijeenkomsten, zoals festivals, deze zomer zonder verdere maatregelen wel een goed idee zijn." Ook ziet Koopmans dat een deel van de mensen zich niet meer goed houdt aan de basismaatregelen, zoals afstand houden en thuisblijven bij klachten. "Die regels moeten de buffer zijn."

Arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht benadrukt dat het beleid gericht is op het beschermen van ouderen en kwetsbaren. Hij ziet vooral besmettingen onder jongeren, terwijl het aantal ziekenhuisopnames niet toeneemt, al wil hij niet uitsluiten dat dit alsnog gebeurt. Bonten: "Er is gewoon een grote kans, gezien het vaccinatietempo en de vaccinatiebereidheid, dat het zover niet zal komen, met handhaving van de huidige maatregelen, zoals afstand houden, thuisblijven bij klachten en veel testen."

Viroloog Koopmans wijst erop dat er nog steeds een "behoorlijk grote groep" mensen is die nog niet is gevaccineerd, maar toch flink ziek kan worden van het virus. "Zij kunnen alsnog voor een toename van het aantal patiënten in de ziekenhuizen zorgen. Bovendien kunnen mensen ook na milde klachten een vorm van langdurige covid krijgen."

De toename van het aantal besmettingen heeft volgens het RIVM mogelijk te maken met de oprukkende Delta-variant van het coronavirus. Bovendien komen er volgens het instituut meer besmettingen aan het licht nu bezoekers van discotheken en nachtclubs zich massaal laten testen. Ook liepen vakantie vierende jongeren het virus op in landen als Spanje en Portugal en namen het mee terug naar Nederland.

Van de nieuwe gevallen waarvan de bron bekend is, is bijna 19 procent besmet geraakt tijdens een bezoek aan een café of discotheek. Vorige week was 2,2 procent van de positieve tests te herleiden naar de horeca. Van alle mensen die sinds begin april positief testten, was de horeca in slechts 0,5 procent van de gevallen de bron. Alleen de thuissituatie is nog vaker de "setting van besmetting" in de cijfers van het RIVM.

Bijna 13 procent van de positief geteste mensen gaf aan het coronavirus te hebben opgelopen op een feest, zoals een verjaardag, een borrel of een bruiloft. Vorige week was dit iets meer dan 6 procent.

"Een toename was te verwachten na de versoepelingen", zegt ook Aura Timen van het RIVM. Ze benadrukt het belang van de basismaatregelen, zoals 1,5 meter afstand houden tot anderen, thuisblijven en testen bij klachten en handen wassen. "Die worden steeds belangrijker, wil je de opmars van de Delta-variant enigszins in bedwang houden."