Klussen aan de laatste veensteekmachine: 'Deze historie moet behouden blijven'

VINKEVEEN - "Niet schrikken!" roept Pim Berkelaar vlak voordat hij een hendel naar beneden trekt. Er klinkt een schril geluid. Een wiel draait rond en komt langzaam tot stilstand. "Nét niet", klinkt het van twee kanten. Pim Berkelaar en zijn zwager proberen de allerlaatste veensteker aan de praat te krijgen.
"Dat is geen kwestie van even een sleuteltje omdraaien", lacht Berkelaar. De voorbereidingen begonnen twee dagen geleden al. Na een laatste checkronde langs alle pijpen en hendels is hij er weer klaar voor. Bij de derde poging klinkt een veelbelovend gesis en gebonk. 'Op Hoop van Zegen No.2' loopt weer als een zonnetje.
Pim Berkelaar houdt de laatste veensteker aan de praat

Honderd rotte plekken

Pim Berkelaar steekt een sigaartje op en kijkt tevreden naar de stoom die uit de veensteker komt. "Dit is toch verschrikkelijk mooi? De motor is 97 jaar oud he? Ik hoop dat ik het nog zo doe tegen die tijd."
Normaal gesproken is Berkelaar veel met zijn eigen stoommachines op pad, maar de afgelopen anderhalf jaar werden alle evenementen afgelast vanwege corona. Dus is hij nu zes ochtenden per week bij jachthaven Borger in Vinkeveen te vinden om te klussen aan de veensteekmachine.
Op Hoop van Zegen No.2
Op Hoop van Zegen No.2 © RTV Utrecht / Fenne van Loon
"De eerste keer dat ik kwam kijken zag ik een rot plekje", vertelt Berkelaar. "Dus ik zei: dat las ik wel even dicht. Nou, honderd plekjes later ben ik hier nog steeds." En voorlopig blijft hij nog wel even. Want wanneer de veenmachine af is? "Nooit denk ik. Er is altijd wel wat nieuws op te knappen."

Onbegaanbaar veengebied

Wat Berkelaar zo mooi vindt aan de veensteekmachine is de historie. De machine heeft een grote rol gespeeld in het ontstaan van Vinkeveen. "Dit soort machines hebben de Vinkeveense plassen gevormd", vertelt Berkelaar. "Vroeger was dit allemaal onbegaanbaar veengebied." Tot mensen sloten begonnen te graven en turf te steken. "Vinkeveens turf is van hele goede kwaliteit, al snel werd de vraag te groot."
Dus werden er veensteekmachines gebouwd, vertelt Berkelaar. "Waar een handarbeider een heel seizoen over deed, dat deed deze machine in één dag." In Vinkeveen kwamen vier machines. Daar is er nog maar één van over. "Dit is de allerlaatste drijvende veensteekmachine," zegt Berkelaar trots. "Op de hele wereld."

Tranen in de ogen

Het behoud van de veensteekmachine is belangrijk, vindt Berkelaar. "Oude Vinkeveners kunnen zich dat geluid nog herinneren. Het geratel van de tandwielen. De rook, de herrie. Ze staan hier soms met tranen in de ogen te kijken als 'ie aan staat."
Pim Berkelaar op de veensteekmachine
Pim Berkelaar op de veensteekmachine © RTV Utrecht / Fenne van Loon
Hij probeert met zijn werk de historie van Vinkeveen levend te houden. Kees Kenterop helpt daarbij. Ook hij werkt als vrijwilliger aan de veensteekmachine. Daarnaast geeft hij lezingen aan kinderen op basisscholen over hoe de Vinkeveense Plassen zijn ontstaan. Dan neemt hij gereedschap mee en stukken oude turf. "We moeten dit doorgeven aan de jeugd", zegt ook hij. "Anders is het straks verloren."
De twee mannen hopen daarom dat er zaterdag 11 september veel mensen komen kijken tijdens de Open Monumentendag. Om half 12 zal Berkelaar de allerlaatste veensteekmachine weer aanzetten. "Dan kan iedereen zien hoe het werkt. En dat weer doorvertellen," zegt hij. "Want het is prachtig."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.