OM: 9 maanden cel voor Bunschoter, maar geen bewijs van criminele organisatie in mestfraudezaak

Een Limburgse mestverwerker hoorde vandaag de zwaarste eis: een jaar onvoorwaardelijke celstraf, een totale boete van 325.000 euro en een beroepsverbod van drie jaar. De vervoerder uit Oploo zou in de ogen van het OM twee maanden onvoorwaardelijk de cel in moeten en een boete van 55.000 euro moeten betalen. Voor de boer uit Lierop gaat het om 180 uur taakstraf en 50.000 euro boete.

De tweede dag van het requisitoir van het OM stond in het teken van de export van digestaat naar Duitsland en het al dan niet bestaan van een criminele organisatie om dat mogelijk te maken. Dat laatste werd, mede op aandringen van de verdediging vanwege reeds geleden reputatieschade, al snel ontkracht door de officier.

Voor het bestaan van een criminele organisatie dient er namelijk sprake te zijn van twee of meer personen die in duurzaam verband strafbare feiten plegen. Hoewel er volgens het OM sprake was van een duurzame relatie en het plegen van strafbare feiten, zou de Limburgse mestverwerker de spil in het geheel zijn en soms zonder medeweten van de rest op illegale wijze digestaat omkatten tot dierlijke mest. "Hij had lijntjes naar alle verdachten. In die kern zit het venijn, want daar vond het samenbrengen van digestaat en mest plaats", stelde de officier.

Dat het OM de verdenking van het bestaan van een criminele organisatie liet vallen, zorgde voor opluchting bij Van de Groep. "Dat is natuurlijk heel fijn voor ons", stelt de 45-jarige Van de Groep in een reactie tegen RTV Utrecht. "Dat heeft ons al veel schade berokkend", vulde de bestuursvoorzitter aan.

De hele zaak draait dus om digestaat. Dat is de dikke smurrie die overblijft na de productie van biogas, zoals dat ook op de centrale in Bunschoten gebeurt. Om het te verwerken, kan dat verbrand of gecomposteerd worden, maar de voorkeur van het familiebedrijf is om het te gebruiken "om de bodem op te waarderen". Oftewel: als meststof. Zo ook in Duitsland.

A. van de Groep en Zonen B.V., zoals de biogascentrale voluit heet, zou in 2010 in contact zijn gekomen met een Limburgs mestrecyclingsbedrijf uit Born om de digestaat naar Duitsland te exporteren. Die zou de digestaat naar onze oosterburen kunnen krijgen. Het hielp daarbij dat de directeur van het verwerkingsbedrijf ook bestuurder was van een Duitse groothandel in landbouwproducten.

Ook een agrariër uit het Brabantse Lierop ging in zee met de Limburger. De boer produceerde eveneens digestaat op zijn terrein en wilde dat laten vervoeren en opslaan. "Ik dacht: ik regel dat netjes. Hij (de Limburgse verwerker, red.) had een goede naam dus ik vroeg hem dat deugdelijk af te voeren inclusief opslagvergoeding", zei hij eerder al tijdens de feitenbespreking.

De Limburger huurde daarvoor onder andere een vervoersbedrijf uit het Brabantse Oploo in, die met in totaal 589 transporten bijna 140.000 euro winst zou hebben gemaakt, geld dat het OM terug wil zien. De digestaat ging deels direct naar Duitsland, maar volgens het dossier ook zonder medeweten eerst naar tussenopslagen in de grensplaatsen Reuver en Posterholt.

Die tussenopslagen waren tot 2013 eigendom van de boer uit Lierop, die ze daarna verhuurde aan de mestverwerker uit Limburg. Die zou de aangevoerde digestaat volgens het OM daar vervolgens omkatten tot volledig dierlijke mest en daarna aan Duitse boeren leveren. Twee Duitse boeren zouden verklaard hebben dat ze varkensgier hadden ontvangen, waarvoor de mest een tweede keer omgekat zou moeten zijn.

Voor die export naar Duitsland zouden allerlei handelsdocumenten en facturen vervalst zijn. Zo zou de Limburger het op zijn documenten over plantaardige digestaat hebben gehad, terwijl de digestaat die uit de vergister van Van de Groep uit Bunschoten komt onder meer met visafval wordt geproduceerd. Het vervalsen zou de Limburger goed uitkomen, omdat plantaardige digestaat in sommige gevallen wel als organische mest mag worden ingezet, maar voor digestaat met dierlijke bijproducten van Van de Groep veel strengere eisen gelden.

"Financieel gewin staat voorop, gesteld boven de belangen van voedselveiligheid", was de conclusie van het OM. "Er is niet gekozen voor de juiste afvoerroute maar voor een goedkope oplossing: daar waar het niet mag en het dan op z'n beloop laten." Zo werd in 2016 duidelijk dat de digestaat op een aantal momenten verhoogde concentraties zware metalen bevatte, wat schadelijk voor het milieu zou kunnen zijn.

Omdat Van de Groep volgens het OM koos voor de goedkopere afvoerroute naar Duitsland, heeft het bedrijf daarmee geld bespaard op reguliere verwerkingsmethoden zoals verbranding en compostering. Dat zou gaan om ruim 220.000 euro. Samen met de afvoer naar Nederlandse landbouwbedrijven, waar ruim 41.000 euro mee bespaard was, eist het OM dat een besparing van 262.500 euro terug naar de schatkist gaat.

De boer uit Oploo, die ook digestaat produceerde, zou ruim 46.000 euro moeten terugbetalen van zijn besparing door de Limburgse afvoer. De mestverwerker uit het Limburgse Born zou met de totaal 1395 vrachten ruim 1,5 miljoen euro verdiend hebben. Dat wil het OM ook terugzien.

Voor het familiebedrijf uit Bunschoten staan er nu twee eisen tot onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Een van negen maanden voor de 45-jarige Van de Groep, een 70-jarig familielid hoorde gisteren al drie maanden cel tegen zich eisen. Bij elkaar ziet het OM een boete van 240.000 euro voor zich en een ontnemingsvordering van in totaal 262.500 euro. Dat komt samen neer op ruim een half miljoen.

Lees ook: OM eist 3 maanden cel en 75.000 euro boete tegen Bunschoter in mestfraudezaak

Volgende week woensdag en donderdag volgen de pleidooien van de verdediging als reactie op de beschuldigingen. De rechter doet op 6 december uitspraak in de zaak.