Utrechtse woonscholen laten nog altijd sporen na: 'Hulpverlening was vernederend'
Utrecht - We kunnen ons er nu niks meer bij voorstellen: 'asocialen' die in wooncomplexen werden geplaatst om heropgevoed te worden. Toch gebeurde dit in Utrecht tot halverwege de jaren '70. Bewoners van de zogenoemde woonscholen, die eigenlijk woonwijken waren, hebben nog altijd last van het stigma. "Er is veel schaamte. Ik heb veel mensen gesproken, maar velen willen hun verhaal niet vertellen", zegt Babbe de Thouars die er een documentaire over maakte.
De woonwijken waren opgezet volgens een klassensysteem. Problemen wisselden van huurachterstanden tot 'losse handjes', lichte criminaliteit en mensen die weinig te besteden hadden. "Eigenlijk de psychologisch en economisch zwakkere mensen in de samenleving", legt De Thouars uit.
'Geen was voor de deur'
In de documentaire 'De onmaatschappelijken' komen verschillende mensen aan het woord die woonden in de voormalig woonscholen. In de Utrechtse wijken Ondiep, Pijlsweerd en de Geuzenwijk stonden dit soort woongroepen. Maar ook in andere Nederlandse steden kwam het voor.
Er waren flink wat regels voor de mensen die daar woonden. "Ze mochten de was niet voor de deur ophangen. Ze moesten op bepaalde tijden naar het badhuis", vertelt de documentairemaker. Zelfs de voogdij werd van sommige ouders afgenomen.
Opzichter stond boven de mensen
"Het is pijnlijk en vernederend geweest. De hulp namelijk was niet gelijkwaardig", legt De Thouars. "De opzichter van de Hooipoort in Ondiep, de heer Duitemeijer, stond echt boven de mensen. Letterlijk, omdat hij boven het badhuis woonde en dus letterlijk op de mensen neerkeek. Maar hij keek ook figuurlijk op ze neer. Hij nam zijn kinderen wel eens mee, maar die mochten niet spelen met de kinderen die daar in de wijk woonden."
Jaren geleden is deze woonvorm opgeheven, maar het laat nog altijd z'n sporen na. "Mensen hebben nog steeds moeite met instanties. De hulpverlening in die tijd is ondanks de goede bedoelingen niet leuk geweest."
Het midden van de wijk was het 'ergst'
Er waren 4 wooncomplexen, verdeeld over Ondiep en Pijlsweerd: het Houtplein, het Anthonieplein, de Hooipoort en de Jacob Simonsz de Rijkstraat. Er was een gradatiesysteem bedacht. Het was de bedoeling dat de meest 'onmaatschappelijke' of 'onaangepaste' gezinnen op het Anthonieplein terecht kwamen. En dan konden promoveren naar een complex voor minder kwetsbare gezinnen. Met als doel uiteindelijk weer in de normale maatschappij te functioneren. In de praktijk werkte dit systeem echter niet.
In de praktijk werkte dit helemaal niet, omdat bewoners last hadden van een stigma. Ze kwamen bijvoorbeeld moeilijk aan het werk. Daarbij leek het slechte gedrag elkaar te versterken. "Mensen hadden ook gewoon weinig te besteden en kwamen door creatievere manieren aan hun inkomen", zegt De Thouars, doelend op criminaliteit.
Saamhorigheid en feestjes
Door bewoners wordt er wisselend teruggekeken op de tijd in de woonschool. "Over de leuke dingen willen mensen wel vertellen. Er was ook veel saamhorigheid, mensen hielpen elkaar en er werden veel feestjes gegeven. Eén van de oud-bewoners zei dat hij nergens anders had willen wonen."
'Ook is het nog maar de vraag of we nu allemaal veel beter geregeld hebben, meent De Thouars. "Het heeft ook goede kanten gehad, die hulpverlening destijds. Daardoor werden kinderen niet uit huis geplaatst. Elke tijd heeft een andere manier van hulpverlening. Soms krijgen mensen nu een uurtje hulp per week. Het is maar de vraag of dat zoveel beter is."
De documentaire 'De Onmaatschappelijken' is zondag 10 oktober vanaf 8.00 uur elk uur te zien bij RTV Utrecht en hier terug te kijken. Op zondag 17 oktober is deel twee te zien, op dezelfde tijdstippen.
