Burgemeesters en wethouders steeds vaker bedreigd: 'Het gaat echt onder de huid van de bestuurder zitten'

PROVINCIE UTRECHT - Burgemeester Victor Molkenboer van Woerden, burgemeester Dijksma van Utrecht en nu ook burgemeester Lucas Bolsius van Amersfoort kunnen er over meepraten. Waar bedreigingen lang voorbehouden leken aan landelijke politici, hebben ook bestuurders in onze provincie er steeds vaker mee te maken. Hoe ga je daar mee om als politicus en hoe groot is dit probleem eigenlijk?
Burgemeesters Bolsius, Molkenboer en Dijksma kunnen inmiddels uit ervaring meepraten over bedreigde bestuurders.
Burgemeesters Bolsius, Molkenboer en Dijksma kunnen inmiddels uit ervaring meepraten over bedreigde bestuurders. © RTV Utrecht
"Het neemt toe en het zit met name op social media. Het is ook logisch omdat het in opkomst is. Het is een makkelijke manier vanaf je laptop en computer, anoniem, iemand de huid vol schelden", vertelt Hilde Westera, directeur van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters. "Afgelopen weken is een aantal incidenten in beeld, zoals burgemeester Dijksma en demissionair minister Kaag die zich uitspreken. Het is veel in het nieuws, en dat vinden we goed. Elk incident is er een te veel."
Het incident in de Amersfoortse raad, waarbij Bolsius bedreigd werd

Grens stellen

Vooral het feit dat politici zich erover uitspreken is volgens het Nederlands Genootschap van Burgemeesters een goede ontwikkeling. Want dat is nogal wat, omdat ze zich dan kwetsbaar opstellen en echt laten zien dat ze geraakt zijn. "Je moet een grens stellen zoals Dijksma dat heeft gedaan. Elke bedreiging is onacceptabel en het hoort niet bij het werk. Je moet collectief die norm onder de aandacht brengen", zegt Westera. "Als jij zegt dat het bij het werk hoort, bepaal je daarmee ook de norm voor een ander. Je geeft voor een ander aan dat het erbij hoort. Bestuurders moeten zelf een standpunt innemen dat het niet kan."
Maar wat doe je als het kwaad al geschied is? Eén ding is zeker, een bestuurder moet zo'n incident niet voor zichzelf houden. Daarbij komt ook het ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur, opgezet vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken, in beeld. Westera: "We bellen altijd om een luisterend oor te bieden en in geval van nood desgewenst door te verwijzen naar een ervaringsdeskundige. Dat helpt vaak. In echt zware gevallen, kunnen we sporadisch psycho-sociale zorg organiseren. Dat doen we niet zelf maar we verwijzen door. Zo hebben we burgemeester Dijksma al gesproken en wordt burgemeester Bolsius nog gebeld."

Ervaringsdeskundige

Burgemeester Victor Molkenboer van Woerden heeft toen hij in 2017 werd bedreigd niet direct contact gezocht met het ondersteuningsteam. Hij heeft op een andere manier ondersteuning gezocht. "Het is een zorgelijke ontwikkeling. Je hebt twee soorten bedreigingen: mensen die verward zijn en mensen die gelieerd zijn aan criminaliteit", vertelt hij voor het eerst. "Voor jezelf is het te handelen. Voor de naaste omgeving is het een stuk ingewikkelder. Vooral met kinderen, en zeker thuiswonende kinderen. Je probeert je daar niets van aan te trekken. Maar je wordt op een aantal fronten alerter en dat is best wel hinderlijk."
Sinds die tijd is hij zijn naïviteit wel kwijt geraakt zegt Molkenboer. Dat is soms moeilijk te accepteren. "We spreken daarover in burgemeesterskring en dan spreken we er collegiaal over. Het is belangrijk dat we dat kunnen doen", zegt hij. "Met Sharon (Dijksma - red.) heb ik in een andere bespreking het kort gedeeld. Lucas Bolsius is heel recent. Hem heb ik nog niet gesproken."
Utrecht Data School

De Utrecht Data School, het onderzoeksprogramma van de Universiteit Utrecht, heeft onderzoek gedaan naar bedreigingen tegen politieke bestuurders als burgemeesters en wetouders. Het oorspronkelijke onderzoek gaf aanleiding voor een vervolgonderzoek en daar is universitair hoofddocent Mirko Schaefer nu druk mee bezig.

Schaefer heeft samen met andere onderzoekers inmiddels drie verschillende contexten kunnen onderscheiden. Ten eerste gaat het om bedreigingen tegen burgemeesters door georganiseerde criminaliteitsbendes, ten tweede om bedreigingen door burgers die het niet eens zijn met bepaalde beslissingen (populisme) en ten derde een bedreiging door een individuele burger vanuit een persoonlijk perspectief.

"De vijandelijke toon jegens volksvertegenwoordigers op sociale media is onaanvaardbaar en doet afbreuk aan het politieke debat in een open samenleving als de onze", concluderen de Utrechtse onderzoekers op de website van de UU.

Bron: Utrecht Data School

Wethouders

Niet alleen burgemeesters hebben met bedreiging en intimidatie te maken. Het komt volgens de Wethoudersvereniging ook steeds vaker voor bij wethouders. "Je ziet de laatste jaren dat het steeds zichtbaarder wordt. Agressie, geweld en ondermijning van ambtsdragers", vertelt Jeroen van Gool, directeur van de Wethoudersvereniging. "Een op de twee wethouders ervaart een bepaalde vorm van intimidatie, agressie of geweld. Een aantal jaren geleden lag dat aantal echt lager."
Vroeger schreef iemand een brief, plakte een postzegel en liep naar de brievenbus. Nu is zo'n bedreiging veel makkelijker geuit door één druk op de knop. Ook de onverminderde populariteit van social media dragen volgens de wethoudersvereniging bij aan dit probleem omdat het zo veel zichtbaarder is. Van Gool: "Het gaat echt onder de huid van de bestuurder zitten. In het slechtste geval zou hij zijn rol als bestuurder kunnen veranderen, zich anders kunnen gaan gedragen. Dat baart me zorgen, de democratische rechtstaat staat onder druk."
De Wethoudersvereniging steunt wethouders die te maken hebben met dit soort incidenten. Ook geven ze advies over hoe het nu verder moet. " We moeten er paal en perk aan stellen. Het beleid hiervoor moet zijn effect gaan krijgen. Maar de aangiftebereidheid is ook te laag. Van de wethouders die bedreigd worden, doet 8 procent aangifte. Ze hebben het idee dat het erbij hoort en dat aangifte doen geen zin heeft, maar dat heeft het juist wel."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.