Kwart eeuw fietsstraten: Burgemeester Reigerstraat wordt na 25 jaar weer fietsstraat

UTRECHT - De Burgemeester Reigerstraat in Utrecht had in 1996 een primeur. De smalle winkelstraat werd de eerste fietsstraat van Nederland. Het experiment zorgde voor veel oproer bij bewoners en gebruikers van de weg. Lang bleef de fietsstraat dan ook niet liggen. 25 jaar later wordt de straat weer een fietsstraat. Waar destijds veel weerstand was ná de komst, is er ditmaal vooraf veel te doen geweest om de aanleg van de fietsstraat.
Cor Brouwer maakte de komst van de eerste fietsstraat van Nederland mee. De slager kan zich nog goed herinneren wat er gebeurde. Hij stond dan ook regelmatig te kijken naar het worstelende verkeer en doet al wijzend na hoe een bus spiegels van de auto's afreed in de smalle straat. De bus was niet de enige met problemen in de straat. Door het laden en lossen blokkeerden vrachtwagens de straat. "De brandweer en ziekenwagen hebben de zwaailichten en sirenes uitgezet. Het was wachten tot de vrachtwagen wegging, maar toen was het misschien al te laat."
Tegenover de slagerswinkel verkoopt Willem Langerak senior al bijna 25 jaar ijzerwaren. Hij groeide op in de buurt en maakte de komst van de fietsstraat ook mee. "Het was geen handige actie. Verkeer kon de fietsers niet meer inhalen. De bus niet, auto's niet en ook de ziekenwagen niet." Het grote euvel was de middenberm, waardoor de straat te smal werd.

Compromis

De 30 centimeter hoge drempel heeft veel ellende veroorzaakt in de eerste maanden na de opening, die werd verricht door Hugo van der Steenhoven. Hij was midden jaren 90 wethouder milieu, verkeer en vervoer. Eigenlijk wilde hij helemaal geen drempel in het midden van de weg. "We wilden hier vrij liggende fietspaden aanleggen, maar dat betekende dat alle parkeerplaatsen weg moesten, omdat deze straat een stuk smaller is. Toen zijn we gaan nadenken en zijn we tot een soort compromis gekomen wat de fietsstraat was", aldus de GroenLinks-politicus.
Brouwer en Langerak hebben samen met andere winkeliers geprotesteerd tegen de plannen van de gemeente, maar hadden weinig in te brengen. Edwin Hoogendoorn, die al 57 jaar in de Nachtegaalstraat woont, is voorzitter van de ondernemersvereniging Maliekwartier. De Burgemeester Reigerstraat maakt daar onderdeel van uit. Hij beaamt dat ze weinig hadden in te brengen. "Destijds was er geen inspraak. Ze voerden hun eigen plannen door."
Van der Steenhoven kijkt daar anders tegenaan. "In de voorbereidingen hebben we wel goed naar de ondernemers geluisterd. We hebben parkeerplekken gehandhaafd en plekken voor laden en lossen. Dat was voor hen heel belangrijk."

Experiment

Ook destijds was de Burgemeester Reigerstraat al onderdeel van één van de drukste routes van de stad richting de Uithof en nam het fietsverkeer toe. Ze wilden de fietsers meer ruimte geven en een situatie creëren waarin zowel auto's, bussen en fietsers er konden rijden. "Het was eerlijk gezegd een experiment. In een poging om te kijken hoe we dat konden oplossen, hebben we de verhoogde middenberm aangelegd om te zorgen dat de auto's achter de fietsers zouden blijven", zegt Van der Steenhoven. Het plan werd uitgevoerd en kostte 600.000 gulden.
Ex-wethouder Hugo van der Steenhoven in de Burgemeester Reigerstraat
Ex-wethouder Hugo van der Steenhoven in de Burgemeester Reigerstraat © RTV Utrecht
Oud-wethouder Van der Steenhoven vertrok een jaar na de aanleg van de fietsstraat naar Den Haag, waar hij lid werd van de Tweede Kamer. "Toen ik wegging trad er net gewenning op, maar het was politiek gepolariseerd. Leefbaar Utrecht was heel fel tegen de fietsstraat en kreeg veel zetels. Die heeft in de gemeenteraad afgedwongen dat de fietsstraat werd opgeheven." Zo kwam er na ruim twee jaar een einde aan de eerste fietsstraat van Nederland.
Van der Steenhoven heeft er slapeloze nachten van gehad. "Als je wethouder verkeer bent lig je wel wakker. Iedereen praat mee over het verkeer. Dat is heel leuk, maar iedereen heeft een andere mening." Dat gaat zeker op voor omwonenden en ondernemers in de Burgemeester Reigerstraat. Hij vond het dan ook niet leuk dat de fietsstraat werd afgebroken. "We hebben van begin af aan gezegd: we moeten hiervan leren. Wat gaat er goed, wat gaat er fout? Het was duidelijk dat het concept fietsstraat kon. Alleen dat je het in de uitvoering anders moest doen. Dat is ook gebleken. Op veel plekken ligt die nu, tot grote tevredenheid. Ik zie het als een bouwsteen voor hoe de stad zich nu ontwikkelt."
Willem Langerak junior met poster tegen fietsstraat
Willem Langerak junior met poster tegen fietsstraat © RTV Utrecht
De 'verkeersrust' keerde terug in de straat. In 1998 werd de tweede fietsstraat aangelegd in de stad. In de Kariboestraat. Deze fietsstraat bracht niet het tumult met zich mee zoals in de Burgemeester Reigerstraat. Hier laaide de ophef begin 2017 weer op toen ondernemers posters ophingen. Dat deden ze op de dag dat de gemeente haar plannen ging presenteren voor de herinrichting van de Burgemeester Reigerstraat en Nachtegaalstraat. Na de aanleg van een twintigtal andere fietsstraten in de stad, worden ook deze twee straten een fietsstraat.

'Fietsers stoppen niet'

Brouwer en Langerak maakten deel uit van de opstand. Net als hun zonen, die ook in de winkels werken. Willem Langerak junior pakt een poster uit de doos op een schap vol ijzerwaren. "Eigenlijk wilden ze hier gewoon een soort fietssnelweg van maken waar wij als winkeliers in de straat totaal niets aan hebben." Slagerszoon Niels Brouwer is het daarmee eens. "Wij zijn naar alle vergaderingen geweest, met alle ondernemers en alle bewoners, maar wij kregen het gevoel dat er niet naar ons werd geluisterd."
De ondernemers hebben zich vooral hard gemaakt voor het behoud van parkeerplekken. Volgens hen is het autoverkeer belangrijk voor de omzet. "Fietsers stoppen niet. Die gaan van a naar b, maar daar hebben wij natuurlijk helemaal niets aan, want die kopen niets", merkt Langerak op. Daarmee doelt hij op het fietsverkeer van het station naar de Uithof.
Ondernemers hebben op voorhand twijfels over de fietsstraat.
Hugo van der Steenhoven die tegenwoordig fietsadviseur is, kijkt daar anders tegenaan. "Veel ondernemers denken dat de auto meer omzet brengt, terwijl dat niet meer zo is. Voetgangers en fietsers besteden meer in de stad. Daar zijn nu ook veel grotere aantallen van. Het is dan ook verstandig om je daarop te richten. Kijk naar de binnenstad waar veel is geïnvesteerd in langzamer verkeer. Bedrijven gaan zich juist daar vestigen, omdat het economisch interessant is."
De Burgemeester Reigerstraat is echter niet het centrum van de stad te noemen. "Stel je zit in een auto in zo'n straat en er is geen parkeerplek, dan ga je niet stoppen, maar als jij op de fiets van je werk of van de Uithof afkomt en je moet nog even boodschappen doen. Dan zet je de fiets hier neer. Het is niet voor niets dat alle fietsklemmen hier vol staan. Dus het is uiteindelijk veel voor de hand liggender dat een fietser even stopt om een boodschap te doen dan een automobilist", beweert de wethouder van weleer.

Inspraak

Er komen dan ook ruim honderd extra parkeerplekken voor de fiets. Nu zijn er 180. De ondernemers vreesden dat dit ten koste zou gaan van parkeerplekken, maar dat is niet het geval. De posteractie heeft daaraan bijgedragen volgens de ondernemers. Voor de slagerswinkel verdwijnt een parkeerplek, maar in de straat wordt plaats gemaakt voor drie extra parkeerplaatsen. Als de nieuwe fietsstraat volgend jaar klaar is, is er plek voor 58 auto's. Daar zijn de ondernemers dan ook blij mee.
Toch is Langerak nog wat terughoudend en heeft hij het gevoel dat de gemeente te weinig luistert naar wat de mensen in de straat willen. Voorzitter Hoogendoorn sluit zich daar niet bij aan. "Er zijn veel inspraakavonden geweest. Die waren goed voorbereid door de gemeente en ze hebben goed gecommuniceerd."
Andere ondernemers en omwonenden haakten na een paar vergaderingen af, omdat het te lang duurde. "Waar er 25 jaar geleden helemaal geen inspraak was, is er nu misschien wel te veel inspraak. Iedereen denkt aan zijn eigen belang, terwijl er moet worden gedacht aan het algemene belang van de straat", stelt Hoogendoorn.

2-0 achter

De gemeente laat in een reactie weten dat ze veel tijd hebben uitgetrokken om aan de wensen van de omwonenden en ondernemers tegemoet te komen. "We stonden al met 2-0 achter voordat de wedstrijd begon. Alleen het feit dat er iets ging veranderen gaf al veel onrust. Een aantal ondernemers hebben in het begin de boel flink op stelten gezet. Er zijn goede vergaderingen geweest met grote kaarten en van die legoblokjes om met elkaar te puzzelen wat de beste indeling zou zijn. Dat was inderdaad een lastig proces. Je kunt het dan ook nooit iedereen naar zijn zin maken", aldus de gemeente in een schriftelijke reactie.
Toch is ook Langerak niet ontevreden na de posteractie. "De bus blijft toch rijden, de stoep wordt niet al te smal, we behouden parkeerplekken en het wordt geen fietswalhalla met alleen maar parkeerplekken voor fietsers, zodat er ook nog een keer een leverancier kan laden en lossen, want we hebben hier winkels."
De omwonenden en ondernemers zijn het er wel over eens dat er wat moest gebeuren met de straat. Na veel getouwtrek staan de neuzen dan ook dezelfde kant op en wordt er dit najaar begonnen met de aanleg zodra de fietsstraat in de Nachtegaalstraat af is.

5,5 miljoen

Net als de zonen zien ook de vaders de komst van de nieuwe fietsstraat met meer vertrouwen tegemoet dan de eerste fietsstraat op deze plek. Waar toen 600.000 gulden werd uitgetrokken, wordt nu 5,5 miljoen euro gespendeerd aan de herinrichting van de straat. Dat gaat om zowel de Burgemeester Reigerstraat als de Nachtegaalstraat.
Cor Brouwer verwacht dat de bus deze keer geen brokken gaat maken in de straat. "Met zo'n grote investering, want die hele straat gaat helemaal op de schop hoor, zie ik het nu wel een betere toekomst hebben, de verbouwing van de straat."

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.