Rekenkamer: Utrecht weet onvoldoende wat klimaatprojecten opleveren

Het controlerende orgaan nam het Uitvoeringsprogramma Energietransitie onder de loep. De onderzoekers stellen vast dat het monitoren en evalueren van een aantal projecten niet goed gaat, waardoor ze niet worden bijgesteld en niet helder wordt wat ze opleveren.

Door dit wel te doen, kan de gemeente de klimaataanpak verbeteren en bewuste keuzes maken om nieuwe projecten op te starten, lopende projecten aan te passen of projecten te beëindigen, stelt de Rekenkamer. Er ontbreekt nu een samenhangende visie die het programma effectiever en inzichtelijker maakt. Ook wordt te weinig projectmatig gewerkt.

Een ander kritiekpunt is dat het voor de gemeenteraad met de huidige informatievoorziening lastig is om de projecten te controleren. Dat komt bijvoorbeeld doordat de financiële informatie ontbreekt of dat er geen volledig overzicht is van projecten en effecten.

Een van de onderzochte initiatieven is 'Stimuleren van particuliere woningeigenaren', een verzameling van projecten en subsidieregelingen die woningeigenaren moet aanzetten tot energiebesparing en verduurzaming. Hieraan wordt gemiddeld 600.000 euro per jaar besteed en door de toekenning van landelijke subsidies stijgt dat bedrag tot ruim 1 miljoen euro.

De projectplannen bij 'Stimuleren van particuliere woningeigenaren' missen volgens de Rekenkamer meerdere onderdelen. Een passage uit het rapport: "Het is onduidelijk waarom voor deze specifieke projecten is gekozen en waarom deze projecten effectief zouden zijn. Er komen nieuwe projecten bij zonder dat duidelijk is wat die projecten toevoegen aan het bestaande palet. Een groot deel van de onderzochte projecten voor het Stimuleren van particuliere woningeigenaren wordt in de praktijk onvoldoende gemonitord en geëvalueerd. Daardoor is niet bekend in hoeverre projecten effectief zijn. Er zijn nauwelijks evaluaties en voortgangsrapportages beschikbaar."

Bij het zonnepanelenproject Zon op dak mist volgens de onderzoekers informatie over de begroting. "De doelen en prestatie-indicatoren kunnen duidelijker. Burgers zijn nauwelijks betrokken geweest bij de start en de uitvoering van de onderzochte projecten", schrijven de onderzoekers.

Maar de Rekenkamer noemt Zon op dak tegelijkertijd als een van de voorbeelden waarbij het wel goed gaat. "Op basis van feedback van bijvoorbeeld bedrijven wordt de aanpak aangepast zodat belemmeringen om zonnepanelen te nemen, worden weggenomen. Het is daardoor aannemelijk dat deze projecten bijdragen aan de klimaatdoelen van de gemeente", staat in de rapportage.

De Rekenkamer vraagt de gemeente verder om burgers beter duidelijk te maken wat de gemeente kan betekenen voor bewonersinitiatieven die zich richten op de energietransitie.

Utrechters die uit zichzelf aan de slag gaan, krijgen van de gemeente bijvoorbeeld adviezen en subsidies om ideeën uit te werken voor verduurzaming van de huizen in hun buurt. "Bewonersinitiatieven geven echter aan dat zij in de praktijk soms verregaande ondersteuning nodig hebben, die de gemeente op dit moment niet biedt."

Het Utrechtse gemeentebestuur heeft gereageerd op het rapport en zegt de conclusies ter harte te nemen. "De les die we uit het rapport trekken, is dat we in ieder geval in de voortgangsrapportage herkenbaarder en transparanter moeten formuleren welke lessen voor het geheel maar ook voor de onderdelen zijn geleerd. En dat we op hoofdlijnen gemotiveerd moeten beschrijven welke projecten stoppen, gestart of veranderd worden."

Het college zegt ook in gesprek te gaan met de raad. "In onze beleving is "meer" informatie niet per se beter en zoeken we naar een zodanige presentatie, dat de raad keuzes voor activiteiten, de uitvoering, de lessen en de consequenties voor het vervolg goed kan volgen."

Ook GroenLinks heeft gereageerd op het rapport. "De conclusies van de Rekenkamer kunnen ons helpen nog slagvaardiger aan de slag te gaan de komende tijd, met meer zicht op het effect van projecten en nog betere ondersteuning aan bewoners die willen verduurzamen", zegt raadslid Rachel Heijne. "Utrecht wil zo snel mogelijk klimaatneutraal worden en het is goed dat daarvoor veel acties in touw zijn gezet. Klimaatverandering wacht niet en we moeten alles op alles zetten om het tij te keren."