Veel meer aandacht voor explosiegevaar mestkelders nodig, zegt expert: 'Mestgas is altijd brandbaar'

© Koen Laureij
PROVINCIE UTRECHT/MAARSBERGEN - Verbaast is ze niet dat er gisteren een mestkelder bij een boer in Maarsbergen ontplofte. Volgens Jetty Middelkoop, adviseur gevaarlijke stoffen bij de brandweer, komen branden en explosies door ontsteking van mestgassen veel vaker voor dan we denken. "We zien alleen het puntje van het puntje van de ijsberg van alle incidenten."
Middelkoop heeft zich gespecialiseerd in gassen uit natuurlijke materialen. Ze staat binnen de brandweer bekend als de landelijke 'mestgastfreak'. "Dit is een grote en die komt dus in de media", zegt Middelkoop over het incident in Maarsbergen. "Maar als ze kleiner zijn, dan hoor je het meestal niet."

Enorm harde knal

Eerst terug naar woensdagochtend, als veeboer Henk van der Wind opeens een enorm harde knal hoort. Zijn zoon is op dat moment in de stal aanwezig en weet nog net op tijd weg te komen. "De betonplaten werden meer dan een meter opgetild, met koeien en al", zei Van der Wind eerder. "En die plopten zo de kelder in."
Je kan je telefoon dan halverwege de vloer laten vallen en nog steeds op tijd uit de stront rapen.
Jetty Middelkoop
Voor de boer is het duidelijk: het kon alleen zo misgaan omdat hij een zogeheten emissiearme vloer had. "Dat is een potentiële bom, dat hebben we hier vandaag nadrukkelijk ondervonden." Hij wil nu geen gesloten mestkelder meer.
Dat kan Middelkoop goed begrijpen. Voorheen hadden de meeste rundveehouders namelijk een stal met een zogeheten roostervloer. "Tussen beide vloeren kun je het makkelijkst zo duidelijk maken", zegt ze. "Stel: je loopt met je mobiele telefoon door een oudere stal met een roostervloer, dan kan je telefoon door de spleten van de vloer in de mestput vallen. Loop je over een emissiearme vloer, dan is de vloer grotendeels dicht."
"Dan gaat er een mestrobot of een schuif overheen", vervolgt ze. "Die schuift de mest naar het einde van de gang, waar een gleuf zit. Daar komt de mest de gierput in. Je kan je telefoon dan halverwege de vloer laten vallen en nog steeds op tijd uit de stront rapen."
Het gas wordt bij een emisie-arme vloer onder de vloer opgesloten, terwijl het bij een roostervloer tussen de gaten door kan ontsnappen. "Het explosierisico bij een roostervloer is kleiner, want je sluit het gas niet op. De kans is wel groter dat je steekvlammen krijgt."

Gas kan niet weg

Dat is anders bij een emissiearme vloer, waar het gas onder de vloer wordt opgeslagen en niet weg kan. Er is veel minder kans dat een vonkje in de put komt, maar gebeurt dat toch, dan kan een klein vonkje grote gevolgen hebben. Volgens Middelkoop kan je het het beste vergelijken met werken aan een gasleiding. "Als er op straat wordt gewerkt aan een gasleiding, dan staat er een bord dat roken en open vuur verboden zijn. Dus in de buurt van de gierput moet je zorgen dat je nooit vonkjes hebt."
En dat is in de praktijk soms lastig. "Alles wat elektrisch is en aan- of uitschakelt of aan- of afkoppelt van een laadstation, zoals een mestrobot, kan een vonkje produceren", zegt Middelkoop. "Het kan ook zijn dat er werkzaamheden zoals lassen of slijpen in de buurt worden uitgevoerd of zelfs dat er een peukje wordt weggegooid.
Wat ik het liefst zou willen is dat er onder de vloer helemaal geen gas meer staat.
Jetty Middelkoop
Toch kiezen veel boeren nu voor een emissiearme vloer. Simpelweg omdat die vloer op papier voor minder uitstoot zorgt, waardoor boeren meer dieren mogen houden. "Maar bij de uitstoot wordt eigenlijk alleen maar gekeken naar ammoniak. Terwijl de ammoniak maar een heel klein onderdeel uitmaakt van de mestgassen. Het grootste deel van die gassen bestaat namelijk uit methaan. Dat is ook brandbaar."

'Geen aandacht voor veiligheid'

Middelkoop heeft een duidelijke mening over de methodes die momenteel worden gepromoot om de ammoniakemissie te beperken, zoals emissiearme vloeren. "Er is hierbij volstrekt geen aandacht voor veiligheid. Dus mijn smeekbede zou zijn: als je nieuwe systemen ontwikkelt, kijk dan niet alleen hoe effectief die zijn tegen ammoniak. Kijk ook naar de veiligheidsaspecten." Wat haar betreft ligt daarvoor de bal zowel bij de wetgever als bij de industrie.
Eigenlijk zou ze liever nog een heel andere oplossing willen: helemaal geen mestopslag meer onder de stal, zodat er onder de vloer geen gas meer kan ontstaan. Dat je de mest zo snel mogelijk weghaalt en het ergens anders opslaat. "Maar dat betekent een heel ander stalsysteem", zegt ze. "Een andere optie zou kunnen zijn, de gassen in de put continu af te zuigen en te gebruiken als biogas."
Daar moet nog wel veel voor veranderen, wil dat gebeuren. "Als je dan bijvoorbeeld grotere mestsilo's nodig hebt, zit je soms weer tegen bouwbeperkingen aan. Maar mijn wens zou zijn: laat geen gassen meer onder de stal staan. Dan is het gevaar voor brand en explosie en giftige gassen in feite weg."
Totdat het zover is, trekt Middelkoop erop uit om brandweerkorpsen en boerenorganisaties te waarschuwen voor de gevaren van mestgassen. Zo wijst ze hen bijvoorbeeld op de site mestgassen.nl van Cumela, waar precies staat wat de grootste risico's zijn en hoe je zo veilig mogelijk werkt. "Hier moet gewoon meer aandacht voor komen", zegt ze.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.