Driekwart van de raadsleden stelt zich weer herkiesbaar, ondanks minder leuk werk

De gemeenteraad in Zeist.
De gemeenteraad in Zeist. © RTV Utrecht / Roel Breet
PROVINCIE UTRECHT - Driekwart van de zittende raadsleden stelt zich weer herkiesbaar voor de komende gemeenteraadsverkiezingen in maart, ondanks het breed levende gevoel dat het werk door corona minder leuk is geworden en dat ze vaker bedreigd worden. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
15 procent van de respondenten geeft aan dat ze de afgelopen raadsperiode te maken kregen met bedreiging of geweld, drie keer zoveel als bij een vergelijkbare peiling in 2015. Als dat representatief is, raakt dat landelijk ongeveer 1200 raadsleden. Van hen zegt een kwart dat het hun functioneren heeft beïnvloed (in 2015: 15 procent).
De NOS en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden stuurden alle ruim 8000 raadsleden een mail met het verzoek een vragenlijst over hun werk in te vullen. Van hen hebben 1626 raadsleden gereageerd, waarvan er 149 uit de provincie Utrecht komen.

Van hen zijn er 96 man en 53 vrouwen hebben de vragenlijst ingevuld. Een opvallend feit is dat vooral raadsleden hebben gereageerd die het werk nog niet zo lang doen, 0 tot 4 jaar om precies te zijn. Dat zijn er 69. Er zijn 40 raadsleden die het werk al 5 tot 8 jaar doen, er zijn 18 raadsleden die het werk 9 tot 12 jaar doen en de laatste categorie is meer dan twaalf jaar. Er zijn 22 raadsleden die hebben gereageerd die al zo lang werkzaam zijn.

Intimidatie en doodsbedreigingen

Terug naar het onderzoek zelf. De raadsleden geven vele tientallen voorbeelden van intimidatie en bedreigingen, ook met de dood. Vaak per mail of brief, via sociale media, maar ook wel telefonisch en op straat.
"Een burger die op straat intimiderend op me af kwam en mij de schuld gaf van zijn persoonlijke leed. Mijn zoontje van 3 was erbij. Dat maakte het extra naar", vertelt een raadslid uit de provincie.
Het kwam op mij dreigend over en vooral voor mijn kinderen was het indrukwekkend
Een raadslid uit de provincie Utrecht
Ook een andere Utrechtse politicus had een nare ervaring op straat. "Tijdens woningbouwplannen binnen onze gemeente, liep ik in de supermarkt met mijn kinderen. Daar kwam een man op mij af", vertelt hij. "Hij zei tegen mij: u bent ook verantwoordelijk voor de plannen die nu voorliggen, hoe kunt u dit doen? Het kwam op mij dreigend over en vooral voor mijn kinderen was het indrukwekkend. Ik heb de man uit kunnen leggen dat ik niet in het college zit maar in de raad en dat er geen besluit genomen was. Ik merk sowieso dat veel inwoners niet begrijpen hoe raad en college en ambtenaren zich tot elkaar verhouden."
Verder komt er uit het onderzoek naar voren dat er in Loenen aan de Vecht een auto drie keer bekrast is in acht dagen tijd. Ook anderen maken melding van vernielingen.

Zwarte piet

De aanleidingen zijn heel divers. Het kan gaan om de aanleg van windmolens of zonneparken, de komst van een asielzoekerscentrum, zwarte piet, plannen voor nieuwbouw enzovoorts. Soms zijn het verwarde personen die de gemeenteraadsleden de schuld geven van hun situatie. Opvallend is dat vrouwen relatief meer bedreigd en geïntimideerd worden dan mannen.
Bijzonder is dat diverse raadsleden zeggen dat ze last hadden van bedreiging en intimidatie vanuit het college van burgemeester en wethouders. Zo is dat tenminste ervaren door raadsleden in onder andere Hollands Kroon, Den Helder, Zaanstad, Diemen en Friese Meren. Of en hoe dat ervaren is in de provincie Utrecht valt niet uit de data van het onderzoek af te leiden.

Toch bevredigend werk

Maar liefst 82 procent van de raadsleden is het eens met de stelling dat het werk minder leuk is geworden door het digitaal vergaderen. De politici missen voor hun gevoel onder meer het contact met de stad en met raadsleden en fractiegenoten. "Informele en zeer waardevolle ontmoetingen zijn zeldzamer."
Dat de meeste raadsleden zich desondanks herkiesbaar stellen, komt doordat ze het raadswerk heel bevredigend vinden: 64 procent is zeer tevreden, nog eens 21 procent redelijk tevreden met wat ze hebben bereikt. Voor de meeste Utrechtse raadsleden geldt dat ze raadslid zijn geworden omdat ze een bijdrage wilden leveren aan de samenleving. Een andere belangrijke reden om als raadslid actief te zijn, is dat hen de lokale politiek wel interessant leek.
Gemiddeld zijn raadsleden zestien tot twintig uur per week aan kwijt, naast hun gewone baan. Dat geldt ook voor de Utrechtse deelnemers: veel van hen hebben nog een fulltime baan. In mindere mate werken mensen er nog parttime naast. Oppositie voeren vergt gemiddeld meer tijd dan als je deel uitmaakt van een coalitiepartij, blijkt uit de antwoorden.

Sfeer

Als raadsleden toch besluiten te stoppen komt dat in belangrijke mate door de werkdruk. Ook een (slechte) sfeer in de gemeenteraad kan een rol spelen of familie die druk uitoefent om ermee te stoppen. Van de 149 Utrechtse deelnemers zijn er 25 die aangeven niet meer herkiesbaar te zijn.
Verder is de helft van de raadsleden niet tevreden over het niveau van de raad; dat is evenveel als vier jaar geleden. Gevraagd naar hun wensen voor de toekomst zouden ze graag een hogere vergoeding, meer scholing en meer ondersteuning willen hebben.
De gemeenteraadsverkiezingen worden op woensdag 16 maart gehouden in 334 gemeenten. De kandidatenlijsten moeten op 31 januari worden ingediend.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.