IJsselstein: zelfstandig blijven of niet?

IJsselstein is een gemeente met 35.000 inwoners. Het is 'de grootste van de kleintjes' in de Lopikerwaard. En naast Utrecht een Nieuwegein het 'kleintje'. Kan de gemeente in de toekomst zelfstandig blijven en de kwaliteit van de dienstverlening op niveau houden. Dat wordt onderzocht en ook aan inwoners van de gemeente is gevraagd hoe zij de toekomst van de stad voor zich zien.

Samenwerken dat doet de gemeente al op veel vlakken. Maar de vraag is of dit voldoende is, of dat het verder zal moeten gaan en zal leiden tot een herindeling. "Gaan we met onze rug naar Utrecht staan en de samenwerking opzoeken met de Lopikerwaard? Of gaan we de samenwerking met Utrecht opzoeken? Ik hoop dat de partijen daar veel wijsheid in vinden", zegt een inwoner van IJsselstein met een glimlach.

Als het aan de grootste lokale partij in IJsselstein ligt, de Lokale Democraten IJsselstein blijft de stad zelfstandig en is een fusie uitgesloten. Ronald Koehorst, lijstrekker van de LDIJ: "De voorgenomen fusie van IJsselstein met Montfoort een paar jaar geleden heeft laten zien dat het geen goed idee is om samen te gaan met een andere gemeente." Die fusie is vier jaar geleden stopgezet en "we kwamen van een koude kermis thuis".

Volgens Koehorst heeft het college afgelopen vier jaar zijn best gedaan om de financiën weer op orde te krijgen, na de mislukte fusie met Montfoort. "Het heeft al die jaren geduurd voor we weer een sluitende begroting hadden. Dat willen we nu graag zo houden."

De ChristenUnie denkt anders over de financiële situatie van de gemeente. Christiaan Boiten: "We horen huidige collegepartijen zeggen dat de financiën op orde zijn. Maar niets is minder waar", stelt de lijsttrekker van de CU.

Bolten stelt dan ook dat als IJsselstein in de toekomst zelfstandig wil blijven, dat er dan een ander college nodig is. "Het college heeft vier jaar lang geld over de balk gegooid. Er is 12,5 miljoen euro uit de spaarpot van IJsselstein." Na de verkiezingen zal het nieuwe college volgens Boiten bijvoorbeeld weinig kunnen ondernemen om IJsselstein duurzaam te maken. "We zullen vooral heel creatief moeten zijn."

De Partij van de Arbeid is voorzichtig met het voorspellen van de toekomst van IJsselstein. Lijsttrekker Marlieke van Schalkwijk: "Omdat we bezig zijn met het vormgeven van de toekomst van IJsselstein, en dat moeten we samen met de inwoners doen." Er zijn gesprekken geweest met inwoners en daarin wordt gekeken naar de wensen en ideeën voor IJsselstein tot 2040.

Die 'Toekomstvisie' wordt donderdagavond aangeboden aan de gemeenteraad. Van Schalkwijk: "We hebben nog niet een heel duidelijk standpunt omdat we bezig zijn met het vormgeven van dit perspectief. Maar we staan positief tegenover samenwerking. De energietransitie en de woningnood, dat kan je niet alleen oplossen."

Maar een fusie? "Het heeft niet mijn voorkeur", aldus van Schalkwijk. "Ik vind IJsselstein een heerlijke stad, en als je niet gek bent op de stad, dan ga je ook niet in de gemeenteraad. Ik vind het te makkelijk om nu te roepen 'we blijven sowieso zelfstandig.' En daarbij, we werken al op heel veel gebieden samen. Dus wat bedoel je precies met zelfstandigheid?"

Lees ook: Podcast UKiest: hoe fuseren tot wrevel onder inwoners kan leiden

Herindelingen en fusies van gemeenten zijn in de afgelopen jaren veel voorgekomen in Nederland. Politicoloog en docent aan de Universiteit Utrecht Hans Vollaard zet er toch vraagtekens bij: "Het is een hardnekkige gedachte dat groter beter is." Het is volgens hem dan ook een vreemd verschijnsel dat in de afgelopen twintig jaar zoveel gemeentes zijn samengevoegd. "Schaalvergroting in Nederland is al jaren een trend. Van bijna 500 gemeenten zijn we naar minder dan 350 gemeenten gegaan." Zeker als het met de gemeenten goed gaat, is herindeling volgens hem geen goed idee.

Herindeling levert volgens Vollaard geen geld op, ook niet op de lange termijn. Daarnaast neemt bij een herindeling de betrokkenheid van de inwoners bij de politiek sterk af: "En het verlies in die betrokkenheid houdt echt jarenlang aan."

Een herindeling kan natuurlijk wel een oplossing zijn als het echt heel slecht gaat met een gemeente. Als het financieel niet lukt om goede dienstverlening aan te bieden. Maar ook als een gemeente te weinig (goed) personeel heeft. "In een grotere gemeente is er meer geld om goede en meer ambtenaren in dienst te nemen. Nu is het bij sommige gemeenten het geval dat als er een ambtenaar ziek is, dat dan gelijk niks gedaan wordt aan bijvoorbeeld klimaatbeleid."

In IJsselstein is in ieder geval één ding duidelijk: de 'toekomst van IJsselstein', daar draait het bij alle partijen om. En niet de komende vier jaar, maar het vizier op 2040. D66 zegt niet principieel voor of tegen een herindeling te zijn. Het CDA ziet voor nu geen aanleiding om te kijken naar een herindeling en wil 'zelfstandig blijven besturen, maar de taken besteed je uit', aldus Edwin Tas.

De VVD wil net als de andere partijen de 'Toekomstvisie' die is vormgegeven in samenwerking met IJsselsteiners gebruiken als basis voordat het zich uitspreekt over een herindeling of samenwerkingen. GroenLinks denkt aan samenwerkingen met andere gemeenten op het gebied van groenbeheer, jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en de energietransitie.