Over de grens, en dan? André helpt Oekraïense vluchtelingen naar Nederland

Alles wat je hebt achterlaten en de grens overgaan. Als je het wilt én geluk hebt, kan je nog steeds van Oekraïne naar Polen vluchten. Het hangt er maar net vanaf of je vervoer en brandstof hebt, je bankrekening het nog doet en of je überhaupt je stad nog uit kunt komen zonder gevaar te lopen, legt André Stam uit. "Sommige mensen komen zonder plan de grens over en komen in zo’n groot opvangcentrum terecht. Anderen zijn vantevoren al gekoppeld aan een gastgezin ergens anders en weten bijvoorbeeld: over een week zit ik bij een gezin uit Lexmond."

André staat zaterdagochtend vroeg bij de verdeellocatie in Przeworsk op de goed gevulde touringcar uit Vianen te wachten. Zijn stichting, Christian Refugee Relief, zorgt er onder meer voor dat alle luiers, medicijnen, naalden en kleding gesorteerd worden en vervolgens via meerdere wegen in Oekraïne belanden. "Als ze eenmaal in Lviv zijn, wordt het nog veel wijder verspreid."

Zelf gaat hij ook vaak naar de grens om vluchtelingen op te halen. Samen met Johan Buitelaar, een andere vrijwilliger van de stichting, laat hij zien hoe dat er in de praktijk uitziet. We staan bij één van de grensovergangen tussen Polen en Oekraïne, die verrassend leeg oogt.

Mondjesmaat lopen Oekraïners de grens over. Dat kan aan meerdere dingen liggen, legt André uit. "Zie je al die tenten? Daar moet je stapje voor stapje doorheen. Gemiddeld wacht iemand daar wel een uur of 5. En wij hadden laatst ook op iemand gerekend die met de trein naar de overgang zou komen. Diegene kon hier uiteindelijk niet arriveren, omdat er vlakbij de trein een bom was."

In het oosten van Polen is het een wirwar van mensen, touringcars, veldbedden en gestapelde dozen hulpgoederen. André en zijn stichting proberen zich daar zo goed mogelijk in te bewegen. Via Nederlandse stichtingen die weer in contact staan met Oekraïners, komen de vluchtelingen bij zijn opvangplek in Oost-Polen terecht. "Dan zijn ze al gekoppeld aan een gastgezin in Nederland. Heel lang blijven ze dan niet bij ons. Als we een bus voor ze hebben gevonden, mogen ze daarin vertrekken."

En ja, dat is heel heftig. Als we door een omgebouwd winkelcentrum lopen – tegenwoordig een 'hotspot' als dichtstbijzijnde opvangplek bij de grens – voel je het verdriet, de lachende gezichten, wanhoop en dat alles door elkaar. Kinderen spelen tikkertje tussen de duizenden veldbedden die zij aan zij staan. Ook wordt iedere vijf minuten omgeroepen dat er weer een bus naar Frankrijk, Spanje en Zweden vertrekt.

"Het is haast niet te geloven, hè", zegt André terwijl we door de opvang heen lopen. "Je ziet de beelden op tv, maar die emoties op de gezichten hier spreken boekdelen. Dat is nou ook precies de reden dat wij hier alles op alles zetten om mensen te helpen."

Tegelijkertijd moet hij zich wel iedere dag weer aanpassen. Wie er op welke bussen meegaan en wanneer verandert met het uur. Ook in de bus waar wij mee reizen lijkt het te veranderen. Een groep van 30 mensen kan toch niet meegaan. "Mogelijk omdat ze hopen dat de oorlog zó weer over is. En hoewel wij dat hard met ze mee hopen, durf ik niet te zeggen wanneer het voorbij is."